- Накъырда – кертини келечиси.
- Къошда джокъгъа – юлюш джокъ.
- Илму – джашауну джолу.
- Сёлеш деб шай берген, тохта деб, сом берген.
- Этни бети бла шорпасы.
- Келгинчи, къонакъ уялыр, келгенден сора, къонакъбай уялыр.
- Мени джылытмагъан кюн, меннге тиймесин!
- Тюкюрюк баш джармаз, налат кёз чыгъармаз!
- Аз сёлешген, къайгъысыз турур.
- Къан бла кирген, джан бла чыгъар.
- Нарт сёз – тилни бети.
- Къызын тута билмеген, тул этер, джашын тута билмеген, къул этер.
- Тешигини къатында, чычхан да батыр болур.
- Суу кетер, таш къалыр.
- Джаханимни кёрмей, джандетге кёл салмазса.
- Ишни ахырын ойламай, аллын башлама.
- Джолда аягъынга сакъ бол, ушакъда тилинге сакъ бол.
- Тилсиз миллет джокъ болур.
- Билими азны – ауузунда кирит.
- Аманны къуугъан, аманлыкъ табар.
- Чалманны аллы къалай башланса, арты да алай барады.
- Сабыр джетер муратха, сабырсыз къалыр уятха.
- Джыйырма къойну юч джыйырма эбзе кюте эди.
- Акъыл бла адеб эгизледиле.
- Билмейме деген – бир сёз
- Хата – гитчеден.
- Келинин тута билмеген, къул этер, къызын тута билмеген, тул этер.
- Къуру гыбыт бек дыгъырдар.
- Тюзню ётмеги тюзде къалса да, тас болмаз.
- Ачны эсинде – аш.
- Акъыл неден да кючлюдю.
- Къартны сыйын кёрмеген, къартлыгъында сыйлы болмаз.
- Джумушакъ сёз къаты таякъны сындырыр.
- Элиб деген, элге болушур.
- Ауузу бла къуш тута айланады.
- Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
- Ач да бол, токъ да бол – намысынга бек бол.
- Уллу къашыкъ эрин джыртар.
- Ашын ашагъанынгы, башын да сыйла.
- Аджашханны ызындагъы кёреди, джангылгъанны джанындагъы биледи.
- Кёпюр салгъан кеси ётер, уру къазгъан кеси кетер.
- Чомартны къолун джокълукъ байлар.
- Кёлю джокъну – джолу джокъ.
- Баргъанынга кёре болур келгенинг.
- Къаллай салам берсенг, аллай джууаб алырса.
- Ёлмесенг да, къарт дамы болмазса?
- Айранын берсенг, челегин да къызгъанма.
- Юй кюйдю да, кюйюз чыкъды, ортасындан тюйюш чыкъды.
- Олтуруб кёрюнмей эди да, ёрге туруб кёрюне эди.
- Биреуге аманлыкъны тилеме да, кесинге ашхылыкъны тиле.
КЪАРАЧАЙ-МАЛКЪАР БАСМАДАН
Ответы
26.03.2019 13:28:32
Abaev aythanlay Alanlılanı (bizni) atababaları mingle cıl alga Şam'dan kelip İran'da bolup alaydan Kafkasga kelgen bolurla dep de sağış etiuçenme. İran'da ol zamanlada da bugün bolganıça Türk em İran tille söleşile boluredi. Bizni aman (osal, ploha), şuuşan (şeşen) sözleribiz alayladan kele bolur.
Изменено: |
|||
|
|
26.03.2019 17:50:30
2019 дж. байрым айны 14 "Къарачай"
Совет аскерлени Афганистандан чыкъгъанларына 30 джыл АФГАН ДЖЫРЛА 1979-чу джылдан 1989-чу джылгъа дери Афганистанда баргъан урушда, айтыугъа кёре, 15 031 совет солдат ёлгенди. Анда бизни миллетден да талай джаш ачыгъанды. Ол заманда болгъан затлагъа бюгюнлюкню кёзю бла къараб, анда уруш этген джашлагъа «терс-тюз» этгенсиз деб багъа бергенден магъана джокъду. 18-19-20 джыл болгъан джаш адамла Ата джуртлары къайры бар десе, ары баргъандыла. къралны аллында борчларын толтургъандыла Афганистанда уруш эте ёлген джашларыбызны Аллах рахмат этсин. Бюгюнлюкде сауэсен джашагъан джашларыбызгъа уа Аллах саулукъ берсин. Къолубуздан келиб, алагъа уллу хайыр эталмасакъ да, таза джюрекден джылы сёзюбюзню хар заманда айтыргъа къызгъанмайыкъ. Биз да Афганистанда уруш этген джашлагъа саулукъ, насыб тилей, эм бек сюйген адамларыгъызны къууанчларын кёре терен къартлыкъгъа дери джашагъыз, дейбиз. Аны бла бирге, озгъан ёмюрню 80чы джылларында Ёзденланы Альбертни афганчы джашлагъа атаб джазгъан джырларындан бир бёлегин окъуучулагъа теджейбиз. «Къарачай» газетни редакциясы. АХЫР БЕЛГИ Ата джуртну буйругъу бла келдик биз, Болургъа деб афган халкъны джакълагъанла, Керти кюнде таза болсун бетибиз, Алсала да ёлюбюзню сакълагъанла. Солдат бетле танылмайла букъудан, Ауур хауа солуу бермей, къан ичед, Хар бир джаш да хапар сакълай Джуртундан, Рахатлыкъны эсге сала кечинед. Джашланы уа сен джылларын санасанг, Уллусуна болгъанд дерсе джыйырма. «Не кёргенсе сен джашаудан?» деб сорсанг, Сагъыш этер, джууаб табмай айтыргъа. Къанлы сермеш башланнганды джангыдан, Кёк кюкюреб гюрюлдейди, джер джанад. Бир солдатны ёшюнюнде джарадан Джалын басхан гяхиникге къан агъад. Джансыз бола баргъанлыкъгъа хар саны, Джазыууна бой салалмай ёчешед, Бек джутланыб, къысха солуй хауаны, Тюшюндеча ол кеси бла сёлешед: «Былай мутхуз кёрюне да болмаз кюн, Ата джуртун сакълагъаннга тийсе окъ! Ким ючюннге, не ючюннге ёллюгюн Билмегенден ачы ёлюк джокъду джокъ! Ёлюм хорлаб къысылсала кёзлерим, Хомух болмай ёлгеними кёрюрле, Ёлюгюмю алыб барлыкъ тенглерим Минги Таугъа менден салам берирле...» Тас этди да, эсин джыйды джангыдан, Дуниягъа ачды мутхуз кёзлерин, Суратчыкъны чыгъарды да джанындан, Анга къарай, айтды ахыр сёзлерин: «Эсингдемид, сен былтырны джазында Белгиге деб суратынгы бергенинг? Айталмагъан бир кёб сёзюм ауузумда Къалгъан эди, энди ахыр тилегим, Джаз башында къабырымы табалсанг, Топуракъ белги алыргъа деб келирсе, Баш джанымдан наратчыкъны орнатсанг, Сен да меннге ахыр белги берирсе». 1981 дж. КЪЫЗНЫ САРЫНЫ Ой, анам, анам, къалай этейим, Не дерти баред Аллахны?! Биргеме алыб къайры кетейим Мен юйюбюзден палахны?! Джыл бла юч айны сакълагъан анам, Нек тёзалмады юч кюннге?! Ёмюр джукъуну сайлагъанд анам, Бу кюнню кёрмез ючюннге. Къабырдан къараб кёралмагъанды Къалай къайтханын баласы... Джангыз джашына сандыкъ болгъанды Афганистанны саугъасы! Бетине джангыз бирчик къарайым, Сен бир ач, атам, сандыкъны. Ол бурма чачын бирчик тарайым, Джашчыкъ бир кёрсюн джарыкъны. Сандыкъда джатхан керти ол эсе, Ачыгъыз башын, кёрейим. Джашчыкъ сандыкъдан чыгъала эсе, Аны орнуна кирейим. Афганистаннга бармайла дейле, Къуллукъчуланы джашлары... Атам, джашынгы букъдуралмалла, Афган тауланы ташлары... 1982 дж. ОГЪУРСУЗ КЮН Солдатны басдырдыкъ Джёгетей элинде. Бюгюнлю джюрегим эсгертеди кесин. Ашыкъсам да юйге, джыйылдым ингирде, Кесекге бешикге бёлюннгенди эсим. Джукълагъанды рахат туудугъу атамы, Ышарады ол шашмай ушаб кесиме. Насыблыма къалай! Даууру элияны Къартаймаз къайгъыны чакъырды эсиме. Бешикде балачыкъ, илгениб элиядан, Уянды, джылады, джукълады джангыдан, Хапарсызды джашчыкъ огъурсуз дуниядан, Хапарсызча солдат бегиген сандыкъдан. Солдатны анасы сандыкъгъа къабланды, «Ой, Аллах, аяусузса», деб эс ташлады, Къарнашы анасын кёлтюрюб атлады, Эгечи къалтыраб сарынын башлады. Ауузундан сёзю чыкъмай тургъан атасы, Ол сюйсе да, атача, туугъан баласын, Оялмаз таулада намысны къаласын, Тёзюмю мелиуан джылауну багъасы! Бетими сылатама бала тылпыугъа, Бурулады, хойнухча, тиним тёгерек. Солдатны атасыча джарсый бушуугъа, Бешикде джашчыкъгъа къайгъырады джюрек. 1986 дж.
Изменено: |
|
|
|
13.09.2019 14:35:05
2019 дж. къыркъаууз айны 7 "КЪАРАЧАЙ"
Дин ИМАМ БЛА УШАКЪ «Къарачай» газетни корреспонденти КЪОБАНЛАНЫ Махмут мындан алда Ючкекен элни межгитини имамы Чотчаланы Хаджини джашы Асхат хаджиге тюбеб ушакъ этгенди. - Джаш тёлюню ариу халиге юретиуню, аманлыкъчыла бла кюрешиуню дагъыда башха ишлени юсюнден тыйыншлы хапар айтсанг эди. - Дин, къуллукъчуламы, башха санагъатда ишлегенлеми боладыла, барыбыз да бирден къолгъа алыб, джаш тёлюбюзню ариу халиге юретиб, джашауда юлгюлю адамла болурча этерге керекбиз. Джаш тёлю тамблагъы кюнюбюзню адамларыдыла. Алагъа кёре боллукъду абадан къауумну джашауу да. Ала юлгюлю адамла болсала, биз да рахат джашарыкъбыз. Бу арт джыллада Гитче Къарачай районну дин къуллукъчулары, артыкъ да бек межгитлени имамлары джаш тёлюню диннге тартыргъа кюрешедиле. Керти, таза дин адамны аманнга юретмейди, игиликге юретеди. «Хоншунг инджилиб тура эсе, болуш анга», дейди дин. Бусагъатда джаш тёлюню арасында межгитге джюрюгенле аслам болуб барадыла. Намаз этиб, ишлерин бошаб, аны бла кетиб къалмайдыла. Къатыма келиб, дин бла байламлы тюрлю-тюрлю сорууланы бериб, джууаб этерими сакълаб турадыла. Мени дагъыда бир зат къууандырады: джаш тёлю ички бла кюрешмегенни орнундады. Ол себебден къууанч болгъан джерледе дауур-сюйюр болмайды, юйленнген джаш адамланы сабийлери саулукълу сабийле болуб тууадыла. - Джаш тёлюню ариу халиге юретиуде районну джамагъат бирлешликлери, кърал къуллукъчулары да юлюшлерин къоша болурла? - Алайды, алай болса да, «бир асхакъ токълу болса, сюрюуню бузар» дегенлей, анда-санда дегенча кеслерин эркин, табсыз джюрютюрге излеген джаш адамла да тюбеучендиле. Алай а, аллайла МВД-ны Гитче Къарачай районда бёлюмю, Батчаланы Рашидни джашы Маратны башчылыгъы бла, къаты кюреш бардырыб, ала районда болмазча неда бек аз болурча мадарла къурайды. «Бюгюн болмаса да тамбла аманлыкъчыны айыбына джолукъдурурбуз», деб сакълаб турмайдыла. Ол кюн огъуна аманлыкъчыланы ызларындан тюшюб, айыбларына джолукъдурадыла. 2013-чю джылдан бери бёлюмню тамадасы Батчаланы Рашидни джашы Марат болгъанлы алай тири ишлейдиле. Анга дери районда мал, автомобиль урлау, юй тонау, тюйюш-дауур аслам болуучан эди. Энди ол ишле унутула барадыла. Бусагъатда адамланы асламысы автомобиллерин, гаражгъа джыймай, арбазда, орамда къоюб да олтуруучандыла. Хазна киши тиймейди, аланы сюрюб кетмейди дегенлигимди. Алгъын джыллада джангы автомобилинги къой, чачыла тургъан автомобилинги да арбаздан къоратыб кетиучен эдиле. Къысхача айтсам, Батча улу МВД-ны Гитче Къарачай районда бёлюмюню тамадасы болгъанлы районну джамагъаты аманлыкъчыладан хазна хата кёрмей, тынчлыкълы джашайды. Батча улу бла мен бирбирибиз бла тюбешиученбиз. Джууаблы ишде ишлесе да, бир да огъурлу, халал адамды. Инджилиб джашагъанлагъа сууаблыкъ ишле да этеди. Мен эшитгеннге кёре, Батча улу башчылыкъ этген бёлюм озгъан джыл эмда быйылны алты айында республикада биринчи орунну алыб келеди. - Сау бол айтхан хапарынга. Таза динни шартларын адамлагъа, артыкъсыз да джаш тёлюге сингдириб кюрешиу ишигизде Аллах болушсун.
Изменено: |
|
|
|
14.09.2019 02:13:08
Я самая классная на форуме))))))))))))))
|
|||
|
|
15.09.2019 22:58:40
Орта кюн, къы ркьаууз ай (сентябрь), 12,2019 жьш
Интернет-версия: gazeta.zamankbr.ru Ачыу этиу КОСМОСНУ БОЙСУНДУРУУГЪА УЛЛУ КЪЫЙЫН САЛГЪАН АЙТХЫЛЫКЪ АЛИМ Ара шахардан ачы хапар келгенди. Малкъар халкъны аламат уланларындан бири, дунияда ракеталань! бла космос аппаратланы учуу жолларын белгилеу жаны бла теория тергеулени чыгъарып, аланы жерге къонарча этген, физикаматематика илмуланы доктору, Россейни илмула академиясыны академиги, Ленинчи саугьаны лауреаты Энейланы Магометни жашы Тимур жашаууну 95-чи жылында дуниясын алышханды. Ол 1924 жылда 23 сентябрьде Грозныйде туугъанды. Аны атась! - белгили къь!рал къуллукъчу Энейланы Алийни жашы Магомет ол кезиуде Чеченде партия комитетни секретарь! болуп тургъанды. Хайт деген жыл санында аман адамланы хаталарындан жоюлгьанды. Ол заманда Евгения Петровна Федорова Тимурну бла къызы Лейляны алып, Москвагъа кетгенди. Жаш анда ёсгенди. МГУ-ну механико-математика факультетинде окъугъанды. Уруш заманда къолун алдыргъанды. Болсада космосха учууну механикасындан илму семинарлагъа жюрюгенин а къоймагъанды. 1950 жылда Илмула академияны Математика институтунда М.В. Келдышны башчылыгъы бла механика бёлюм ачылгъанлай, дуниягъа аты айтылгьан алим ары Эней улун чакъыргьанды. Ол «оюмла андан бюркюп чыкъгъан» жашны, анга уа нёгерлери алай айтхандыла, бийик фахмусуна баш ургъанладан бири болгъанды. Аты заман бла тюрлене барса да, Тимур Магометович ол институтда, ол бёлюмде ишлеп тургъанды. 1951 жылда Эней улу ракетаны учурууну, жолун ызлауну тап амалын тапханды. Артда алимле ол онгну мурдорунда Жерни жалгъан спутнигин орбитагьа чь!гъарь!^у программаль! управлениясыны къыйматлы тюрлюсюн жарашдыргъандыла. Коллегалары бла бирге ол дагъыда гьаршны баш къатысында учхан жалгъан спутникни эволюциясы бла байламлы тергеуле да бардыргъанды. 1953 жылда теория сынаула бардыргъандан сора Энейланы Тимур космонавтланы жерге къоркъуусуз къайтарыуну амалын тапханды. Анга кёре 1961 жылда Юрий Гагарин гъаршха учуп. Жерге сау-саламат къоннганды. Бюгюн космосха учууланы башламчыларыны атлары сагьынылсала, Сергей Королёв бла бирге Энейланы Тимурну да аты айтылып келеди. Алим нёгерлери аны ишине бийик багъа бергендиле, кесин да бек багъалагъандыла. Аны бла ишлегенни ала насыпха санагъандыла. 1978 жылда 27 сентябрьде астроном П.И. Черных аны намысына 5711 деген гитче планетаны ачханды. Анга «Энеев» деп аталгъанды. Ол 1992 жылда РАН-ны Ф.А. Цандер атлы алтын майдалы бла саугъаланнганды, 2006 жылда теориялы эм прикладной космонавтиканы мурдорларын жарашдырыугъа уллу къыйын салгьаны ючюн Демидов саугъагъатийишли болгъанды. Битеу дуниягъа белгили алимибизни ауушханы бла байламлы тукъумгъа, ахлуларына, битеу жамауатха да уллу бушуу этгенибизни билдиребиз эмда къайгъы сёз беребиз. Билебиз, таурухлу бир журтлубузну деменгили ишлери бир заманда да унутуллукъ тюйюлдюле. «ЗАМАН» газетни редакциясы.
Изменено: |
||||
|
|
|||
Читают тему (гостей: 1)