Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Ашхы – джыяр, аман – джояр.
  • Ач къарынны, токъ билмез
  • Къатыны харакетли болса, эри къымсыз болур.
  • Кюн кёрмеген, кюн кёрсе, кюндюз чыракъ джандырыр.
  • Айыбны суу бла джууалмазса.
  • Миллетни бойну – базыкъ, аны бла кюрешген – джазыкъ.
  • Эри аманны, къатыны – аман.
  • Адеби болмагъан къыз – тузсуз хант.
  • Ургъан суудан башынгы сакъла.
  • Атадан ёксюз – бир ёксюз, анадан ёксюз – эки ёксюз.
  • Элде адам къалмаса, ит тахтагъа минер.
  • Кёбден умут этиб, аздан къуру къалма.
  • Тойгъандан сора, ашны сёкме.
  • Aдам боллукъ, сыфатындан белгили.
  • Адамны бетине къарама, адетине къара.
  • Тёрени джагъы джокъ.
  • Аджалсыз ёлюм болмаз.
  • Оюмсуз атлагъан, аджалсыз ёлюр.
  • Джолда аягъынга сакъ бол, ушакъда тилинге сакъ бол.
  • Ёпкелегенни ашы татлы болады.
  • Термилгенинги табмазса, кюлгенинге тюберсе.
  • Эринчекни эр алмаз, эр алса да, кёл салмаз, кёл салса да, кёб бармаз!
  • Джаш болсун, къыз болсун, акъылы, саны тюз болсун.
  • Ётюрюкню къуйругъу – бир тутум.
  • Джигер – джаннга къыйынлыкъ.
  • Хатерли къул болур.
  • Ач келгенни – тойдур, кеч келгенни – къондур.
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Джюз элде джюз ёгюзюм болгъандан эсе, джюз джууугъум болсун.
  • Тилчи бир сагъатха айлыкъ хата этер.
  • Сибиртки да сыйлы болду, кюрек да кюнлю болду.
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Эл элде бирер малынг болгъандан эсе, бирер тенгинг болсун.
  • Эшекге миннген – биринчи айыб, андан джыгъылгъан – экинчи айыб.
  • Абынмазлыкъ аякъ джокъ, джангылмазлыкъ джаякъ джокъ.
  • Арыгъан къош чамчы болур.
  • Билим къая тешер.
  • Экеу тутушса, биреу джыгъылыр.
  • Ойнай-ойнай кёз чыгъар.
  • Зарда марда джокъ.
  • Акъыл къартда, джашда тюйюлдю – башдады.
  • Сакъ юйюне сау барыр.
  • Аллахха ийнаннган кишини, Аллах онгдурур ишин.
  • Аман киши кеси юйюнде – къонакъ.
  • Къарнынг къанлынга кийирир.
  • Чоюнну башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
  • Ата Джуртча джер болмаз, туугъан элча эл болмаз.
  • Аманны эки битли тону болур, бирин сеннге кийдирир, бирин кеси киер.
  • Гыдай эчки суугъа къараб, мюйюзле кёрмесе, джашма алкъын, дегенди.
  • Мени джылытмагъан кюн, меннге тиймесин!

 

Страницы: 1 2 След.
RSS
АТА джурт ючюн, АНА тил ючюн - ХАЛКЪ ючюн!
 
Ата джурт ючюн, Ана тил ючюн ? Халкъ ючюн!

Бу бетде къыйын кюн Халкъыбыз бла болгъан къаламчыланы чыгъармаларын сала барайыкъ. Керти поэтле къошулурла бери, джалгъан поэтле, тургъанларыча, къалырла кери. Халкъгъа керек кюн тынгылаб тургъанла ? ?Халкъ поэт? деген сыйлы атха тыйыншлы тюлдюле. Инсан, миллет хакълары ючюн кюрешген акъсакъалларыбызны кёрмеген кибик этиб тургъанла ? халкъ поэтле къалай болурла? Кесин назмучугъа санагъаннга, айтырыбыз:

Татлы тилли да тюл,
Ачы тилли да тюл,-
Тюз тилли бол.
Гъарб поэти да тюл,
Шаркъ поэти да тюл,
Халкъ поэти да тюл,-
Хакъ Поэти бол.
 
Абдуллах БЕГИЙ УЛУ

АЧЛЫКЪ ТУТХАНЛАГЪА

Хайт дейик, жашла, турмайыкъ артха,
Аталадан къалгъан тёлю эсек!
Аллах билсин, жашарбызмы къартлыкъгъа,
Адамча ёлейик, ёллюк эсек!

Сиз халкъсыз бюгюн, миллетни бети,
Жаным къурман сизнича жашлагъа!
Аллах сизни бизге байракъ этди,
Насыпды ол ? бюгюлмей жашагъан!

Хайт дейик, жашла, турмайыкъ артха!
Бойсунмайыкъ биз зулмугъа-зорлукъгъа.


Мухтар ТАБАКЪСОЙ

ТЁЛЮБЮЗГЕ

Бий, ёзден, шо къул да ?
Сый-намыс излегенде,
Сен апон сеждесин къылма
Халкъынгы эзгенлеге.

Патчахла сезю ? жалгъанды.
Аз да алма эсинге.
Аллаха табын жалан да.-
Жанынгы иесине!

Бетинги сакъла! Къурал да,
Азатлыкъ жолунгу тап.
Тур! Аякъ тюп болуп къалма,
Тюнгюлюп, арып, тохтап.

Хар таулу кеси бир тауду,
Халкъ а ? Къаф тауу ? Кавказ!
Азатлыкъ деген ? жашауду,
Къарачай, Малкъар да сауду,
Бир болсакъ,
сатлыкъ да, жау да
"Теплейим"!- деп къаныкъмаз.

"Жерибиз такъырды, тарды",-
Дейбиз хаман да, алай ?
Кавказны жаны Малкъарды,
Жюреги уа ? Къарачай!

Биз ? Минги таулубуз- байбыз,
Жокъ, керек да табылыр.
Езденлик бла уа къалайбыз?-
Ол ма бюгюн танылыр.

Танылыр къоркъакъ, азкёл да,
Жут, сатхыч да бет ташлар:
Къайсына барсанг да:"Кел,"- деп,
Сылтаула къурай башлар.

Дауурбас бла уятмазса,-
Ау басханды къулагъын,
Ирият бла уялтмазса,-
Жау басханды болгъанын.

Бар да кёр : рахатды, хошду,
Кечеси -кюню да ? шош.
Жер да, жыр да, журт да бошду,
Азатлыкъ да, халкъ да ? бош.

От тюшсе да, жер тепсе да ?
Андан хайыр болур аз:
Халкъ терин, къанын тёксе да,-
Хата жокъду, къайгъырмаз!..

Танылыр керек кюн эр да:
Хар анты болгъан ? чыгъар.
Жюреги, жаны тебер да,
Душманын бюгер, жыгъар...

Бюгюн бир тилли болурча,
Къурасын Аллах бизни,
Бу жоюм чархдан къорурча
Беш да Тау Элибизни.
 
Билал ЛАЙПАН

ЭТЕЗЛАНЫ БАХАУУТДИННГЕ ? 70 ДЖЫЛ

Этезланы Бахауутдиннге быйыл ? 2009-чу джыл июнну 15-де ? 70 джыл толады. Анда бир сейирлик джокъду ? джашай барсанг, джылла да ?тёгерек? бола барадыла. Сейирлик ? ?къарт болсам да ? нартма? деб тургъанындады Бахауутдинни. Къарт да тюлдю. Къанын-джанын аямай, Халкъ ючюн, Джурт ючюн кюрешгеннге ? къартлыкъ джокъду. Бахауутдинча акъсакъаллары болгъан халкъ ? не динин, не тилин, не джерин ? Аллах берген джангыз бир затын тас этерик тюлдю. Этез улу таулуду, алай бош таулу да тюл ? Минги Таулу. Аллай Минги Таулуладан къуралгъанды Малкъар Халкъны Акъсакъалларыны Кенгеши (Совет Старейшин Балкарского Народа). Малкъар халкъны акъсакъаллары бюгюн барыбызгъа да юлгюдюле.

Тюзлюк хорларындан тюнгюлюб, миллет ишден сууугъан кёб джашха тюртюлгенме. ?Биз культурабыз бла, окъууубуз-билимибиз бла душманланы хорлаб къоярыкъбыз. Джылаб, тарыгъыб тургъандан хайыр джокъду. Джырларгъа, тебсерге керекди?. Былай айтханлагъа да тюбегенме. Алагъа джууабха Бахауутдин акъсакъалны оюмларын келтирирге излейме:

?Шохларым, сиз бюгюн аякъ тюбюгюзден туугъан джеригизни сыйыртсагъыз, тамбла къайда джырларыкъсыз, къайда тебсериксиз? Индейлилеча болуб къалмазмы ахырыгъыз? Ата джуртубуз ючюн кюрешмесек, не ючюн кюреширикбиз? Ол биринчиси.

Экинчиси. Ноябрны экисинде, мартны сегизинде халкъыбызгъа джетген къыйынлыкъны-сюргюнню эсден кетермеу ? ол джылаб, тарыгъыб туруу тюлдю. Чууутлулагъа Холокостну унутугъуз деб бир кёрчюгюз ? бизге джетген сюргюн да аллай къыйынлыкъды. Чууутлуланы Иерусалимде Сыйыт Ташлары да барды ? Стена Плача. Джетген къыйынлыкъны унутмау ? тарих эсни, миллет ангыны ёчюлюрге къоймагъан кючдю.

Ючюнчюсю. Бизге сюргюнню айтдырыб тургъан башха зат да барды ? ?О реабилитации репрессированных народов? законну толтурмагъанлары. Малкъарны районлары, сюргюннге дери болгъанларыча, ызына къайтарылмагъандыла, 80-ден аслам тау эл тюб болгъанлай турады. Энди уа, ?элле арасы джерле? деген кибик этиб, Малкъарны Ата джуртун толусу бла сыйыра турадыла. Бу законнга келишмеген терс иш болгъанын чертиб, Эресейни Анаяса Махкемеси эки кере бегим алгъанды, алай а къабартылы башчыла къралны законун, Махкемени бегимин да толтурмайдыла. Кюрешмесек ? джуртсуз къаллыкъбыз.

Тёртюнчюсю. Ёмюрден бери да бизни халкъ бла кюрешген къабарты башчыладыла. ?Таш бла урсала да, аш бла урургъа кюрешиб да тургъанбыз? - болмайдыла. 1920-чы джыл Тау республиканы тизиминде Къабарты округ болгъаныча, Малкъар округ да бар эди ? джери, чеги белгили. Бетал Калмыков Сталинни тюбюнден-башындан кириб, Къабарты округну Тау республикадан чыгъарады. Алай башланады Тау республиканы чачылыуу. Аны бла къалмай, Малкъар округну да Къабартыгъа къошдурады. 1944-чю джыл къабартылы башчы Кумехов ?Малкъар халкъны кёчюрюрге керекди? деб, Бериягъа письмо джазыб, халкъыбызны джуртундан сюрдюргенди. Бюгюннгюлю къабартылы президент ? Калмыковну, Кумеховну къара иннетлерин, ишлерин бардыра ? Малкъарны джуртсуз этиб кюрешеди.

Бешинчиси. Ма аны себебли, Къабартыдан айырылыб энчи республика болмай, Малкъаргъа джашау джокъду. 1920-чы джыллада бизни къраллыкъсыз къойгъан да, 1940-чы джыллада джуртубуздан сюрдюрген да, бюгюн да джуртубузну сыйырыргъа кюреше тургъан да ? къабартылы тамадаладыла. Джаш тёлю бу затны ажымсыз билирге керекди. Биз, къартла, ёлгюнчю кюреширикбиз ? Малкъарны энчи республика эталмасакъ, ол миллет иш сизге аманатды.

Алтынчысы. Дунияда аллай адам, халкъ джокъду кесини энчи Юйю болурун излемеген. Кесини энчи автономиясы, республикасы болмагъан халкъ кёб джашаялмайды ? уллуракъ халкъланы ичинде эриб, тас болуб кетеди. Джуртун башхала кючлейдиле, тили, тарихи, культурасы да тас болады. Чууут, ингуш, тегей, абаза, ногъай, абхаз ? тизиб барыргъа боллукъду халкъланы ? кими район, кими республика, кими кърал болгъунчу тохтамагъандыла. Биз да тохтарыкъ тюлбюз ? алайсыз, алгъаракъ айтханымча,- дуниядан тас боллукъбуз.

Джетинчиси. ?Къабарты-Малкъар республиканы чачаргъа излейдиле ? сепаратистле, экстремистле? деб, бизни терслерге кюрешгенле да бардыла. Ол джалгъан дауну айтханлагъа джууаб: бирлешген Къабарты-Малкъар эм аллындан да къабарты башчыланы къара иннетлери бла къуралгъанды ? бизни джерибизни, кесибизни да джутар ючюн. Биз къаллай бир кюреше эсек да ? Тенглик, Тюзлюк болсун деб,- болмайды. Къабарты башчыла не биз айтханнга, не къралны законуна-джоругъуна тынгыламайдыла ? аны себебли бизге Къабартыдан айырылыу джол къалгъанды джангыз.

?Аман этегингден тутса, этегинги кес да къач? дейдиле. Алай этгенле да бардыла бизде ? республикада джашаялмай, тышына къачыб, дагъыда ?бирге джашаргъа керекди? деб, акъыл юретгенле бизге. Башхала да бардыла ? къабартылы башчыланы айтханларын этиб, Акъ Юйде бирер къуллукъчукъ табыб, къул болуб тургъанла. Къабартылы тамадала аллайланы къоллары бла бардырадыла бизге къаршчы ишлерин ? агъачны кесинден чюй этиб джаргъанча. Алай а, биз аллайлагъа кесибизни хорлатырыкъ тюлбюз ? Хакъ да, Халкъ да бизни бладыла. Биз экстремистле тюлбюз ? биз къралны джоругъундан чыкъмай, тюзлюгюбюз ючюн алай кюрешебиз. Экстремистле биз тюл, къабартылы башчыладыла ? ?О рееабилитации репрессированных народов? законнга да, Анаяса Махкемени оноууна да буруу болуб тургъанла аладыла. Бизге ?сепаратистле? дерге кюрешгенлеге уа айтырыбыз: кесигиз умут этген затны бизге айтыргъа кюрешмегиз. Сепаратист деб, къралдан айырылыргъа излегеннге айтадыла. Биз а, черкес къралда тюл, Эресейде джашаргъа излейбиз ? энчи Малкъар республикабызны къураб. Къабартыдан айырылыуну къралдан айырылыуча кёргюзтюрге излемесин киши да?.

Ма былайды кёлю-иннети Этезланы Бахауутдинни ? онла бла джылланы халкъы ючюн кюрешиб тургъан Таулуну. Аллай Минги Таулула болгъан къадарда, Минги Тау да бизники болгъанлай турлукъду, халкъыбыз да Халкъ болгъанлай турлукъду. Аллах Сизге, Бахауутдин, кюч-саулукъ берсин, муратыгъыз толуб, барыбыз да къууанырча болайыкъ.

БЕШ ТАУ ЭЛ ? БЕШ УУАХТЫ НАМАЗ

Бир джурт болмаз Джерде Кавказча,
Минги Тау да ? тёппеси аны.
Беш Тау Эл ? беш ууахты намазча,
Кёк нюрюнде джулдуз бла Айны.

?Беш Тау Элни беш да тары ?
Олду мени бешатарым?,-
Дегенди Ибрахим Баба,
Джуртдан кёл да, сёз да таба.

Хау, Беш Тау Эл ? беш ууахты намаз,
Бешатар ушкок да бизге.
Терсликни Аллах унамаз,
Джол берир Тюзлюкге, Тюзге.

Бизге къазгъан урусуна
Душман кеси тюшмей къалмаз.
Халкъны тынглайма ауазына:
Беш Тау Эл ? беш ууахты намаз.

Къартларыбыз Нартла кибик,
Атларыбыз Тарпан кибик,
Къаблан кибик да джашларыбыз ?
Алдад бизни джашнарыбыз.

Беш Тау Эл ? беш ууахты намаз.
Акъсакъал азан къычырса,
Кечигирге чырт джарамаз ?
Къарт, джаш да сюелир сафха.

Беш Тау Эл ? беш ууахты намаз.
Борчубузну да тёлербиз.
Тауларыбызгъа да таяна,
Аллахдан насыб тилербиз.

Акъсакъалларыбыз сау болуб,
Кёлюбюз турур тау болуб.
Джаш тёлю да аякъланыр,
Беш Тау Эли азатланыр.

Беш Тау Эл ? беш ууахты намаз,
Бешатар ушкок да бизге.
Этсек мадар ? этилир къадар,
Тюзлюгюбюз къалмаз тюзде.

Акъсакъалла тынчлыкъ табмай,
Кюрешгенде Халкъ, Джурт ючюн ?
Эркинлик-Тюзлюк тангы атмай,
Къалай къалыр Беш Тау Элге?!

Минги Тауну тёппесинден
Келед эниб азан таууш.
Чырт кетмейди мени эсимден
Къайсын айтхан Азат Аууш.

Джаула кеслери къалырла
Бизге эшген гыбы ауда.
Малкъар джумхуриетни байрагъы
Чайкъалыр Минги Тауда.

Ай бла джулдуз джарытады
Мийик таулада къарны.
Халкъыгъыз сизни унутмаз,
Акъсакъаллары Малкъарны.

?Халкъ ючюн!..? - антлары болгъан,
Сизге джашагъан, ёлген да ? къолай.
Сизнича къартлары болгъан
Халкъыбыз хорланмаз, огъай.

Джаш тёлюге юлгюсюз сиз,
Аллах сакъласын ёлюмден.
Орнугъуз хазырды сизни
Тау джумхуриетни тёрюнде.

Саулукъ-эсенлик тилейме
Барыгъызгъа да Аллахдан.
Малкъар къралны къууанчын этмей,
Биринг кетмесин джашаудан.

Халкъыгъыз ючюн кюрешесиз,
Истемей къарны, боранны.
Махтау сизге, бюсюреу сизге,
Акъсакъаллары Малкъарны.

Сиз болгъаныгъыз себебли,
Къыйын кюнюбюз да ? аламат.
Къыйыныгъыз Аллахдан къайытсын,
Джаныгъыз Аллахха аманат.
 
ТЮЗЛЮК ТЮЗДЕ КЪАЛМАЗ

?Край наш поруган, и горы отняли?,
И ?мёртвым покоя в земле не дают?.
Коста Хетагуров


Бир кёб зулму сынагъанды халкъым.
Энтда турады табалмай хакъын.
Бюгюн да тюлдю башына эркин.
Джангы сынаула келтиреди хар кюн.

Тюзлени къой, энди тауланы да,
Тауланы да сыйыралла бизден.
Ёлгенлеге къоша сауланы да,
Айырадыла джерибизден.

Алай а,
Туугъан джер ючюн, Ата джурт ючюн
Таулу халкъ хазырды турургъа ёрге:
Не джуртубузгъа ие боллукъбуз,
Не шейит болуб кирликбиз кёрге.

Акъсакъалла тарталла мынчакъ:
?Тюзде къалмаз тюзлюгю тюзню?.
?Къындан чыкъмасын,- дейле,- бычакъ?,
Сабырлыкъгъа чакъыра бизни.

Ала джанларын этелле къурман.
?Ким, не ючюн?? - билесе, со́рма.
Ёзге аланы да тюнгюлтсе кърал,
Тауусулса хар не тюрлю амал,
Аллах буюргъан боллукъду со́ра.

***

Бу назмуну айтама алагъа ?
Хакъ ючюн кюрешген акъсакъаллагъа.
Сизнича адамлары болгъан халкъ,
Динин, тилин, джуртун да сакълар.

Джаш тёлюге болгъансыз юлгю.
Турлукъбуз ёрге берсегиз белги.
Сизни бладыла Татаркъан, Джаттай.
Сизни блады джулдуз бла Ай.

Сизни бладыла Аллах, Адам.
Хорларыкъсыз, къыйналса да джан.
Бош салмагъансыз Москвада бетджан,
Керти адамлары халкъыбызны.
Бир кишиге бермезбиз, огъай,
Аллах берген хакъыбызны.

Хакъ байракъны тутханла́ ёрге,
Турлукъсуз халкъны эсинде, тёрде.
Бютеу дуния къарайды сизге:
Инша Аллах,
Тюзлюгюбюз къаллыкъ тюлдю тюзде.
 
ЁЛТЮРЮГЮЗ ИЧИГИЗДЕ КЪУЛНУ

?Убейте в себе раба!?.
Пикетчики из Балкарии.
Июль-август, 2010. Москва


Ёлтюрюгюз ичигизде къулну,
Не да болсун, этмегиз азат:
Ансы, къуру кесигиз бла къалмай,
Бютеу халкъгъа берликди ол азаб.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну,
Ансы ол, айныб, чыкъса тышына,
Барыбызны этерикди къул,
Келтирликди палах халкъны башына.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну,
Ой не да болсун ? этмегиз азат.
Бий болургъа къоймагъыз аны ?
Ёзден халкъ бла этерикди къазауат.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну ?
Къоркъуулулла бий болгъан къулла:
Къуллукъ ючюн, дуния мал ючюн
Халкъны, джуртну сатадыла ала.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну,
Бий болуб бошагъынчы ол сизге.
Бермегиз къол, бермегиз джол
Къара къулгъа ? намыссызгъа, бетсизге.

?Аллах-адам, Хакъ-халкъ? дей, билмейди ол,
Не дуния намысдан, не ахырат азабдан къоркъмайды ол.
Ёлтюрюгюз ичигизде къулну,
Ол кесгинчи тамблагъа джолну.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну ?
Къойсагъыз аны айныргъа, ёсерге,
Хакъсыз, джуртсуз къоярыкъды ол халкъны,
Боллукъду душманла бла бирге.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну ?
Ол артда бетибизни джоймаз.
Бошлаб къойсакъ а, эркин этиб аны ?
Къул къылыгъын этмейин къоймаз.

Ол барыр да къул болур джаугъа,
Бий болур ючюн эркин джуртха, халкъгъа.
Ёлтюрюгюз ичигизде къулну,
Ол барыбызны тюшюргюнчю тузакъгъа.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну ?
Къутхарыгъыз кесигизни, халкъны да.
Эки дуниядан да болугъуз юлюшлю,
Разы этигиз адамны, Хакъны да.

Ёлтюрюгюз ичигизде къулну.
Келлик тёлюле, ата-бабала да,
Бир рахат болсунла ала да:
Барайыкъ Аллах буюргъан джолну.

Аллахдан башха джокъду Тейри:
Бир Аллахха этейик къуллукъ.
Джазыуубузну кесибиз джазайыкъ,
Тилибизге, джерибизге ие болайыкъ,
Эркин адамла, эркин джамагъат болайыкъ ?
Ёлтюрюгюз ичигизде къулну!
 
ХАКЪ ДЖОЛДА БАРГЪАН ТАМАДАЛА АЙТАДЫЛА

Темирле, къурчла да бюгалмагъан халкъ,
Сюргюнледен да джуртуна къайыта билген халкъ,
?Ит тойгъан джерине, адам туугъан джерине? деб,
Къыйын, зауукъ кюнледе да айта билген халкъ ?
Бола тура эсе бюгюн Джуртунда талкъ,
Сора,
Аны чурумун, дарманын да керекди табаргъа.
Алайсыз ? джууукълашханбыз къабыргъа.
?Оноу керекли бир эл тюб болду? дегенлей,
Джуртсуз, тилсиз да башлагъанбыз къалыргъа.

?Оноулары тоноу болгъан? башчыла,
Аланы джырларын джырлагъан назмучула, джырчыла,
Алагъа налат бермеген афендиле, имамла,
Инсан, миллет хакълары ючюн кюрешмеген айдынла ?
Барысы ? дуния малгъа алданнганла, табыннганла,
Барысы ? кери болгъанла́ Хакъдан,
Бошайдыла Джуртдан эмда Халкъдан.

Башчыла тонайдыла миллетни,
Агъашчылары кеседиле чегетни,
Айдынла уа турадыла тынглаб...
Барына да Аллахдан болсун налат.

Тюз турмасакъ динибизге, тилибизге,
Бек болмасакъ джуртубузгъа-джерибизге,
Не къалыр халкъыбыздан, Элибизден?
Кёлю чыкъмазмы джаш тёлюню бизден?


Хакъ дин да, Тюрк тил да, Минги джурт да
Джетди бизге ата-бабаладан.
Энди келликлеге уа не къалыр бизден?
Сормазламы болсала абадан:

?Нек къойдугъуз,- деб,- бизни динсиз, тилсиз, джуртсуз??.
Не джууаб берирбиз биз алагъа?
Бизге къабырлыкъ да табылырмы туугъан джерде,
Душманланы ие этсек таулагъа?

Тюз адамла бирикмесек биз бюгюн,
Халкъны, Джуртну къутхармасакъ биз бюгюн,
Динни, тилни сакъламасакъ биз бюгюн ?
Тамблабыз боллукъ тюлдю, билейик.
Ёле эсек ?
Дин-тил-джурт ючюн къазауат эте ёлейик,
Джаш тёлюге юлгю бола ёлейик.
 
ХОРЛАРЫКЪДЫ ТЮЗЛЮК

1

Кязим бла Къайсын
Ёр джолгъа ? белгиле:
Халкъны къайгъысын
Этгенлей кетдиле.

Хакъ, Акъ сёзге да
Къалыб кертилей,
Хаджи бла Шайыр
Сёзню СЁЗ этдиле.

Аланы ызларындан
Джорта эм чаба,
Силкинди алгъа
Ибрахим Баба.

Аны ызындан ?
Джангыла, башхала,
Чыкъдыла къызыныб,
Мийикге, башлагъа.

Сау болуб
Абдуллах Бегий,
Мурадин Ёлмез ?
Баргъан болмаса бегий,
Поэзиябыз ёлмез.

Этерчабыз той:
Аладан болса да джаш,
Бола барады баш
Мухтар Табакъсой.

Аны ызындан
Келгенле уа ? джокъ.
Тилим тутулду ?
Айталмайма джукъ.

Джуртха, тилге да
Тюшгенди къоркъуу:
Кимледен, къалай?! -
Къыйнайды соруу.

2

Къала турады халкъ
Джуртсуз эм тилсиз.
Джашау, ёлюм да ? хакъ...
Алай болса да, биз

Нек керекбиз бюгюн
Эрирге, ёлюрге?
Халкъбыз ? эки кере
Къайытхан сюргюнден.

Темирден, Къурчдан да
Къалгъанбыз сау.
Энди уа джуртда да
Эталмай джашау,

Тас эте турабыз
Джуртну да, тилни да.
Этебиз мыдах
Къайсынны, Кязимни да.

Ёзге, къууанмасынла,
Душманла-джаула:
Джаугъа оюллукъла
Керек кюн таула.

Таркъайгъан кёзюую
Къобанны да болады.
Заманы бла уа
Джангыдан толады.

Миллет да алайды:
Келсе кёзюую,
Кесин эсгерликди,
Айтырыкъды Сёзюн.

Сууларыбызда да
Ол шарт ? белгили:
Къоб ? Къобан,
Бас ? Басхан,
Теб ? Теберди.

Халкъ тебсе, къобса,
Амантишлерин, джауларын да басар.
Дуния намысдан, ахырат азабдан къоркъса ?
Динин, тилин, джуртун да къутхарыр, сакълар.

Акъсакъалла кёргюзтелле юлгю,
Аладыла бюгюн нартла, аланла:
Инсан, миллет хакъларын джакълай,
Хакъ джолда баралла ала.

Ёлюм тюл, ёлюмсюзлюк
Сакълайды аланы алда:
?Акъсакъалла къутхаргъа́нла Джуртну
Ма бу Ёмюрде, Джылда?.

Тарихде джазыллыкъды алай,
Турлукъла эсинде халкъны.
Къалай унутур Малкъар, Къарачай
Ёкюллерин тюзлюкню, хакъны.

3

Къарайды Кёкден
Джулдуз бла Ай.
Сюелелле чекде
Татаркъан, Джаттай.

Кёрюнеди Къарча
Басханда, Къобанда...
Ташкесер къылычы
Джылтырай къолунда.

Абдуллах шыйых
Тартады мынчакъ.
Агъарады Тау,
Кёк болады чууакъ.

Табджанда къартла
Ныгъышда кибик:
Толуб муратлары,
Болур джуртлары
Алгъышда кибик.

Къарайды Кёкден
Джулдуз бла Ай.
Хакъ джолдан таймаз
Малкъар-Къарачай.

Джашар джуртунда
Сакълаб хакъ динин, тилин.
Итлеге аш болмаз
Ёмюрде да бёрю.

Рахат болсунла
Кязим бла Къайсын:
Бардыла этгенле
Халкъны къайгъысын.

Акъсакъаллада,
Къарасакъаллада да
Бюгюн бирди иннет:
Хорларыкъды тюзлюк,
Сакъланныкъды джурт,
Тирилликди миллет.

Джарыта джюрекни къарайды Кёкден
Джулдуз бла Ай:
Джашарыкъды Халкъым эмда Джуртум ?
Малкъар-Къарачай.
 
КИМДИ КЪУТХАРЛЫКЪ БИЗНИ?

?Халкъны джанын сен къалдырлыкъ тюлсе,
Андан эсе кесинги сакъла...?.
Ким къалдырлыкъды да халкъны джанын,
Биз ? аны балалары ? къабышыб турсакъ?

?Джуртну сен къоруулаяллыкъ тюлсе,
Андан эсе кесинги сакъла...?
Ким сакъларыкъды да Ата джуртну,
Биз ? аны уланлары ? тынгылаб турсакъ?

?Ёле тургъан Ана тилинги
Сен тирилталлыкъ тюлсе ? кесинги сакъла...?.
Биз сакъламасакъ Ана тилни,
Душманла, амантишлеми сакъларыкъла аны?

?Халкъны джанын сен къалдырлыкъ тюлсе,
?Тил, Джурт? деб турма ? кесинги сакъла...?.
Былай сагъыш этгенле тюлмюдюле
Къурутуб баргъан халкъыбызны?

Былай сагъыш этселе
Ачемез, Татаркъан, Умар, Джаттай ?
Башхалагъа къул болур эди,
Эртде огъуна тюб болур эди
Бюгюн биз билген Къарачай.

?Менме къалдырлыкъ халкъны джанын,
Къутхарлыкъ аны Джуртун, Тилин да...?.
Былай айтыб сермешмесе хар бирибиз,
Сакълайды бизни сыйсызлыкъ, ёлюм да.

Джуртда Джангыз Терек болуб, кесилирге да,
Къадау Таш болуб сюелирге да,
Хакъ ючюн, халкъ ючюн джашаргъа, ёлюрге да
Кюрешмесек, сора, биз кимбиз? ?
Адам да, халкъ да, муслиман да тюлбюз.

Халкъны динин, тилин, джуртун да
Къорурукъ, къутхарлыкъ, сакъларыкъ да ? Менме.
Ала ючюн джашагъан, ёлген да ?
?Эм уллу сыйды, насыбды?,- дегенме.

Аллах берген хакъ ислам диннге,
Аллах берген бай тюрк тилге,
Аллах берген Минги Таугъа, мийик джуртха
Тыйыншлы болургъа кюрешейик.

Эсгерейик сёзлерин Назымны:
?Мен джанмасам,
Сен джанмасанг,
Биз джанмасакъ ?
Ким чачар къарангыны??.
 
# Дата: 10 Авг 2011 14:43
Sabr
Билал, кто автор стихотворения? Мне стихотворение очень понравилось, оно такое... такое - на все времена стихотворение. Очень понравилось.
 
Вспомнилось.
"Не ходил бы ты, Ванек, во солдаты.
В Красной армии штыки аль найдутся,
Без тебя большевики обойдутся". ))
 
Сэстренка
Мне кажется, твое призвание - критика. А стихотворение, которое ты сравнила с пролетарской песней, написал Билал Лайпанов.

Тюзю, ангыламадым, Джурутубузну, Тилибизни - Халкъыбызны сакълайыкъ деген бла, "байланы, бийлени къурутайыкъ, совет властны къоруулайыкъ" дегенде бир-бирине ушагъан не зат барды?
 
Салам,Хурметли Джердешлерим!


Сууларыбызда да
Ол шарт ? белгили:
Къоб ? Къобан,
Бас ? Басхан,
Теб ? Теберди.

Сейр! Билял.

КИМДИ КЪУТХАРЛЫКЪ БИЗНИ?

Хар таулугъа азбар этерча сёзле!
 
Сэстренка
Мне кажется, твое призвание - критика.

Sabr
Надеюсь, Вы имели в виду "критик" в лучшем смысле этого слова, типа Белинский, Чернышевский, д.а.к)), а не в худшем - что только отрицательные моменты замечаю.

А стихотворение, которое ты сравнила с пролетарской песней, написал Билал Лайпанов.
Ну, я догадывалась, просто обычно перед своими стихотворениями Вы подписываете "Bilal Laypanov", а здесь не подписано, поэтому засомневалась. Не сочтите за лесть (в глаза), я объективносвое мнение высказала, независимо от того, кто автор.

Тюзю, ангыламадым, Джурутубузну, Тилибизни - Халкъыбызны сакълайыкъ деген бла, "байланы, бийлени къурутайыкъ, совет властны къоруулайыкъ" дегенде бир-бирине ушагъан не зат барды?
О, кюнюм! Как Вам такое в голосу пришло, что я сравниваю "Джурутубузну, Тилибизни - Халкъыбызны сакълайыкъ" деген бла, "байланы, бийлени къурутайыкъ, совет властны къоруулайыкъ" дегенни, при том большом количестве прочих более очевидных совпадений между песней и Вашим стихотворением? ))))) "

С Вашего позволения, напишу здесь полный текст песни.

КАК РОДНАЯ МАТЬ МЕНЯ ПРОВОЖАЛА
Стихи Д.Бедного

Как родная меня мать провожала,
Тут и вся моя родня набежала.

А куда ты , паренек? А куда ты ?
Не ходил бы ты , Ванек , во солдаты

В Красной Армии штыки, чай, найдутся,
Без тебя большевики обойдутся.

Поневоле ты идешь аль с охоты?
Ваня, Ваня, пропадешь ни за что ты!

Мать, страдая по тебе, поседела;
Эвон в поле и в избе сколько дела!

А дела теперь пошли - любо-мило:
Сколько сразу нам земли привалило!

Утеснений прежних нет и в помине...
Лучше б ты женился, свет, на Арине.

С молодой бы жил женой, не ленился!
Тут я матери родной поклонился.

Поклонился всей родне у порога:
Не скучайте вы по мне ради Бога.

Будь такие все, как вы ротозеи,
Что б осталось от Москвы, от Расеи?

Все пошло б на старый лад, на недолю,
Взяли б все у нас назад: землю, волю.
 
Сюймеклик назму жазаргъа ильхам келди да...бир назмугъа ушатырла деп базмадым. Илхам кетгинчи анагъа атап...да анагъамы жазылмагъанды, табылыр бир акъылман, плагиат дер, магъанасын ушатып... Бир жумуш этип бир керюр эди иги сагъан ол 'критиклени'...
 
Sabr
сау бол ,керти адамланы да,керти назмуланы да былайгъа жазгъанынг ючюн.

Халкъым деген жашасын!
 
ХХХ

Къарачайым-Малкъарым ? бирди джырым.
Кетсем да ? турама унутмай джукъну:
Джуртну
Ташы да ? джумшакъ, къары да ? джылы.

Суулары уа?
Акъ, къара, гара;
Ачы, татлы;
Сууукъ, джылы, исси;
Тебген, къобхан, басхан;
Ургъан, саркъгъан, учхан;
Хар не тюрлю ауруугъа джарагъан,
Саулукъ къайтаргъан;
Таш эритген;
Сют уютхан...

Ташы-агъачы уа?
Таулары уа?
Хауасы уа?

Джуртубуз ? джандет.
Аны Таууна, Суууна,
Ташына, Терегине тыйыншлы
Бир джыр-назму джазалсам,
Боллукъ эдим бек уллу поэт.

Джуртубуз ? джандет.
Джандет джуртубузгъа тыйыншлы эт,
Джандетге тыйыншлы эт,
Аллах, бизни.
Ол тилек бла
Тохтатама сёзню.
 
Джуртубуз ? джандет.
Джандет джуртубузгъа тыйыншлы эт,
Джандетге тыйыншлы эт,
Аллах, бизни.
Ол тилек бла
Тохтатама сёзню.

 
Халкъла энчи юйлерин, Миллет Юйлерин къурар ючюн мингле бла, джюзле бла джылланы кюрешедиле. Не ючюн? Джуртларын, тиллерин сакълар ючюн. Энчи Миллет Юйю болмагъан халкъ кёбге баралмайды - башхаланы ичинде эриб, тас болуб кетеди, тили - ёлген тиллеге къошулады, джуртуна башхала ие боладыла.

Къайсы къралда да баш болуб баргъан чууутлула, 2 минг джылны кюрешгендиле къралларын джангыдан къурар ючюн, ёлген тиллерин тирилтир ючюн.

Норвежлиле да 500 джылдан асламны кюрешгендиле къарнашларындан - датла бла шведледен айырылыб, энчи къралларын къурар ючюн.

Чеченлиле бла ингушла къарнашладыла, алай а ингушлула энчи республикалары ючюн джанларын берликдиле.

Абаза, ногъай къауумла да энчи районларын къурагъынчы тохтамагъандыла КъЧР-де.

Къабарты-Малкъар республикада да Малкъар кесини энчи Миллет Юйюн къурагъынчы аны джерине, тилине да къоркъуу тюшгенлей турлукъду. Къарачай да - алай.

Норвежлилени миллет Орайдаларын-Гимнлерин салама былайгъа - джуртларын къалай сюйгенлери, аны ючюн къалай кюрешгенлери айтылады миллет маршда.
 
?Ja, vi elsker dette landet? (Да, мы любим этот край) - официальный гимн Норвегии.
Автор текста ? Бьёрнстьерне Бьёрнсон (Bjørnstjerne Bjørnson) (1859), автор музыки ? Рикард Нордаак (Rikard Nordraak) (1864).
Впервые был исполнен 17 мая 1864 по случаю празднования 50-летней годовщины принятия конституции.
Хотя гимн состоит из 8 куплетов, как правило, исполняются только первый и последние два.

ХОУ, СЮЕБИЗ БИЗ БУ ДЖУРТНУ
?Ja, vi elsker dette landet?
Норвегияны гимни (кёчюрген Лайпанланы Билал)


1
Хоу, сюебиз биз бу Джуртну
Тюз ёрге баргъан.
Таб, аны кёлеккесин да
Чайкъала тургъан.

Биз сюебиз тютюнюн да,
Оджакъдан чыкъгъан.
Отну бир да джукълатмазбыз
Бабала джакъгъан.

2
Харальд Джуртну сакълагъанды,
Хокун да алай.
Ёз джерге къууат салгъанды,
Эйвин да джырлай.

Былайда къаны бла Олаф
Къурагъанды джор.
Сверре да бек даулашханды
Римге болмай къор.

3
Душманнга къобханла бары ?
Къарт, джаш да бирден.
Къайыкъларын Торденсшольд да
Урушха тизгенд.

Бийчеле да сермешгенле
Аямай къан-джан.
Джашауларын этгендиле
Ёз джуртха къурман.

4
Саныбыз бек аз болгъанды,
Болса да алай ?
Джурт ючюн ёрге тургъанны
Джау хорлар къалай.

Юйюбюзню кюйдюрюрбюз,
Кирмез ючюн джау.
Фредриксхалгъа салайыкъчы,
Барыбыз махтау.

5
Джазыу бизге къаш-баш тюймей,
Турса уа айхай.
Эркинлик деген кёккёз а
Айтды ол кюн : Хай!

Аны ючюн хар неге да
Биз тёзе келдик.
Аны ючюн, аны бла
Джашадыкъ, ёлдюк.

6
Джау къачды онглар кюч табмай...
Баш ёзюр келди.
Къол берди бир сёз да айтмай,
Биз да къол бердик.

Дерт дегенни джууукъ иймей,
Къарадыкъ ёрге.
Энди ма биз юч къарнашбыз,
Ёмюрге бирге.

7
Къадарынга табын, Но́рге:
Этгенде тилек,
Ол Кёкдеги эшитгенди,
Болушханды бек.

Джуртубузну къоругъанбыз
Аямай къан-джан.
Хакъыбызны джакълагъанбыз ?
Биз да ? халкъ, инсан.

8
Биз Ата джуртну сюебиз
Тюз ёрге баргъан.
Таб, аны кёлеккесин да
Чайкъала тургъан.

Биз сюебиз тютюнюн да,
Оджакъдан чыкъгъан.
Отну бир да джукълатмазбыз
Бабала джакъгъан.
 
Bilal LAYPAN

ХХХ

Баласын унутмагъан ? Анады джангыз.
Ансы́з ? тулпар да болады джансыз.
Тауусулса да джашау, бошалса да ёмюр ?
Анала саулукъда бизге джокъду ёлюм.

Анала саулукъда, ёлсек да ? саубуз.
Аласыз а ? джашасакъ да ? шаубуз.
Аналагъа тилейик джашау,
Алагъа салайыкъ махтау.

Ана деген ? Ана тилди ол.
Ата деген ? Ата джуртду ол.
Джуртда джашасакъ да, къалсакъ тилсиз ?
Адамгъа, халкъгъа саналмазбыз биз.

Халкъ тирилликди сакъласа тилин.
Тилден келеди ангы, эс, билим.
Адет, тарих да ? барысы тилде.
Келген джолубуз джашыныбды тилде.

Барлыкъ джолубуз да айтылады Сёзде.
Тилни кераматлыгъын билген азды бизде.
Ата джуртду тёнгеги халкъны,
Ана тилди джаны уа аны.

Аталагъа, Ата джуртха салама махтау.
Аналагъа, Ана тилге тилейме джашау.
Джурт бла Тил ? Баш бла Джюрек.
Джурт бла Тил ? Таш бла Терек.

Тилибиз болса сау-эсен,
Ёлсем да тирилликме мен.
Джаша Ана тил, Ата джурт джаша ?
Иннетим, тилегим да джокъду башха.
 
Sabr
alamat djir bolluk edi!
 
Ocean
alamat djir bolluk edi!

Сау бол.
Алай а, бизде башханы сёзлерине джыр джазгъан адет болмазмы дейме.
 
Bilal LAYPAN

КЪОЛДАН КЕЛГЕННИ ЭТСИН ХАР КИМ

Ёмюрлени узагъына,
Джауну тюшмей тузагъына,
Келген эсек джашай эркин,
Ёхтем тута башын хар ким,

Аны ючюн сый берейик,
Тулпар ата-бабалагъа.
Эмда бизге къала болгъан
Минги Таулу джуртубузгъа.

Акъ тауланы ышыгъында
Къара боранладан, джелледен,
Эминаладан, ёлетледен
Къутула келгенди халкъыбыз.

Кёблюклерине базыб джаула
Мыллык атыб келгенде,
Аланы юслерине таула,
Кюртлерин юзюб, тюбедиле.

Суу ахырзаманны кёзюуюнде да
Тауладыла къутхаргъан бизни.
Таулагъа борчлубуз биз:
Бюгюнлеге джетдирген бизни
Аладыла ? Кавказ таула, мийик таула.

Юй, къала да болгъан бизге,
Кюч, саулукъ да берген бизге,
Суулары да ? джан дарман бизге...
Ой Кавказ таула, кёл къанмаз таула.

Ёмюрлени узагъына
Бизни сакълаб келге́н таула,
Сизни бизден сыйырыргъа
Излейдиле биягъы джаула.

Кёкге джууукъ мийик таула!
Ичген сууубуз сизден,
Харам болмазмы бизге,
Душманла келиб тюзден,
Ие болсала сизге.

Ёмюрлени узагъына
Сакълай келгенча сиз бизни,
Биз да бюгюн сизни алай
Душмандан керекбиз сакъларгъа.

Ата-бабаларыбыз кибик,
Таула алайдыла бизге.
Къартланы, эллени къоюб,
Чачылыб кетсек тюзге...

Огъай, огъай, минг кере огъай!
Къара иннетлиле айтхан болмаз.
Бошму къылгъандыла таулула
Минги Таугъа айланыб намаз.

Билебиз: ?джашау, ёлюм да ? хакъ?.
Алай а, джуртун, тилин сакълаялса,-
Ташын джалаб, сууун ичиб турса да,-
Туугъан джеринде айнырыкъды халкъ.

Ёзге, Джуртну Ташындан, Сууундан да
Айырыргъа излейдиле бизни.
Джангылалла: джазылады Китабда да
?Тюзде къалмаз тюзлюгю тюзню?.

Аллах берген тауладан
Ибилис айыралмаз бизни.
Къутхарырбыз джауладан
Джерибизни, тилибизни.

Минги Тауну этегинде,
Къууана хар бир кюннге,
Джашар ючюннге энтда эркин,
Къолдан келгенни этсин хар ким.
 
Bilal LAYPAN

ТАШХА, ТЕРЕКГЕ САГЪЫШ ЭТЕ

Ахыр юзюгюн кёре Нарт тёлюню,
Биз буруннгу Тау Элде ёсгенбиз.
Ол юзюк кетгенлей а, къадалыб,
Тейри Терекни томургъанбыз, кесгенбиз.

Джангыз Терекни ? Тейри Терекни ? тюл,
Биз Тамблабызны кесгенбиз Тюнене.
Тамырларыбызны кесдиртген бизге
Шайтанмы эди, джинми эди ? ким эди?

Джыйырманчы ёмюрню башында
Джангыз Терекни кесиб, ишлегенбиз Юй.
Джангы Юйге кириб, тебрегенлей джашаргъа,
Кёк чартлаб, уруб, Юйню этгенди кюл.

Эс бурмадыкъ, тюшюнмедик ол кюн да ?
Ол дерсни магъанасын ангыламадыкъ.
Келлик палахланы кёрюб анда,
Кёкню тилине, ауазына тынгыламадыкъ,

Энди не? Джылауун эте кесибизни,
Кетиб барабыз: Тейри Терек да джокъ,
Тейри дерик да джокъ ?
Дуния мал кючлеб ангыбызны, эсибизни.

Джуртда Джангыз Терек джокъду энди.
Джетеклерин да къоярбызмы ёсерге?
Къадау Ташны да кюрешебиз ууатыб...
Къалкъармы экен бизде ангы, эс ёрге?

Джуртда Джангыз Терек не эди?-
Культурну, Ана тилни белгиси эди ол.
Къадау Таш а, билемисиз, неди?-
Тарихни, Ата джуртну белгисиди ол.

Джангыз Терекден бошагъанбыз биз.
Къадау Ташны чачыб кюрешебиз энди.
Джауланы, амантишлени да тюл,
Бир-бирибизни къырыб кюрешебиз энди.

Алай болады халкъны миллет ангысы, тарих эси кетсе ?
Ташын, Терегин да, ташын, терегин да билмейди сакълай.
Кесилген терекден, ууалгъан ташдан къарайды бизге,
?Джуртда Джангыз Терекден?, ?Джаралы Ташдан? къарайды бизге
Биз тас эте баргъан Малкъар-Къарачай.

Аллахны Сёзю тюшюндюрмегенни,
Поэтни сёзю тюшюндюрюрмю?
Джуртда Джангыз Терек тирилиб,
Бурунча, къанатлы джанланы барын,
Кесине тартармы, юйюрсюндюрюрмю?

Джаралы Къадау Таш да, миллетин сакълаб,
Таулагъа джауну иймей тыярмы?
Ичибизден, Къарчача, бир башчы чыгъыб,
Къатышхан къауум да эсин бир джыярмы?!
 
КЪОЛДАН КЕЛГЕННИ ЭТСИН ХАР КИМ

ТАШХА, ТЕРЕКГЕ САГЪЫШ ЭТЕ

Эс бурмадыкъ, тюшюнмедик ол кюн да ?
Ол дерсни магъанасын ангыламадыкъ.
Келлик палахланы кёрюб анда,
Кёкню тилине, ауазына тынгыламадыкъ,


Джангыз Терекден бошагъанбыз биз.
Къадау Ташны чачыб кюрешебиз энди.
Джауланы, амантишлени да тюл,
Бир-бирибизни къырыб кюрешебиз энди.


Аллахны Сёзю тюшюндюрмегенни,
Поэтни сёзю тюшюндюрюрмю?

Джуртда Джангыз Терек тирилиб,
Бурунча, къанатлы джанланы барын,
Кесине тартармы, юйюрсюндюрюрмю?

Джаралы Къадау Таш да, миллетин сакълаб,
Таулагъа джауну иймей тыярмы?


Sabr
Страницы: 1 2 След.
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам