Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Ашлыкъны арба юйге келтирир, чана базаргъа элтир.
  • Чомартны къолун джокълукъ байлар.
  • Сёз – кюмюш, джыр – алтын.
  • Сабыр джетер муратха, сабырсыз къалыр уятха.
  • Танг атмайма десе да, кюн къоярыкъ тюйюлдю.
  • Ёзденликни джайгъан – джокълукъ.
  • Ойнай билмеген, оюн бузар.
  • Ат басханны джер билед.
  • Уясында не кёрсе, учханында аны этер.
  • Айырылмаз джууугъунга, унутмаз сёзню айтма.
  • Тил джюрекге джол ишлейди.
  • Юй кюйдю да, кюйюз чыкъды, ортасындан тюйюш чыкъды.
  • Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
  • Джангыз терек къынгыр ёсер.
  • Таула не мийик болсала да, аууш табылыр.
  • Ач, тоймам, дейди, тойгъан, ач болмам, дейди.
  • Таугъа чыгъаллыкъ эсенг, тюзде къалма.
  • Билгенни къолу къарны джандырыр.
  • Айтханы чапыракъдан ётмеген.
  • Мал ёлсе, сюек къалыр, адам ёлсе, иши къалыр.
  • Ишленмеген джаш – джюгенсиз ат, ишленмеген къыз – тузсуз хант.
  • Джуртун къоругъан озар.
  • Чабакъ башындан чирийди.
  • Джеринден айырылгъан – джети джылар, джуртундан айырылгъан – ёлгюнчю джылар.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Окъуусуз билим – джокъ, билимсиз кюнюнг – джокъ.
  • Тойгъандан сора, ашны сёкме.
  • Эки итни арасына сюек атма, эки адамны арасында сёз чыгъарма.
  • Ариу сёзде ауруу джокъ.
  • Ашха уста, юйюнде болсун
  • Бал – татлы, балдан да бала – татлы.
  • Аман эсирсе, юйюн ояр.
  • Кёб ант этген, кёб ётюрюк айтыр.
  • Зарда марда джокъ.
  • Ашыкъгъан cуу, тенгизге джетмез.
  • Бёрю да ач къалмасын, эчки да ашалмасын.
  • Сибиртки да сыйлы болду, кюрек да кюнлю болду.
  • Билеги кючлю, бирни джыгъар, билими кючлю, мингни джыгъар.
  • Эрине къаргъыш этген къатын, эрнин къабар.
  • Тилчи бир сагъатха айлыкъ хата этер.
  • Уллу сёзде уят джокъ.
  • Борчунг бар эсе, хурджунунга ойлаб узал.
  • Кюн – узун, ёмюр – къысха.
  • Джаш болсун, къыз болсун, акъылы, саны тюз болсун.
  • Баланы адам этген анады.
  • Мухардан ач ычхынмаз.
  • Ашаса, ашамаса да, бёрюню ауузу – къан.
  • Агъач – джерни чырайы, кийим – эрни чырайы.
  • Къатын къылыкъсыз, эр тынчлыкъсыз.
  • Ауузу аманнга «иги», деме.

 

Страницы: 1
RSS
Цитаты из книг на карачаево-балкарском языке.
 
Ассаламу алейкум!

Бу темада къарачай-малкъар тилде китабладан джаратхан джерчиклерин салыршъа деб умут этгенме.Сизде меннге къошулуб бу теманы бардырсагъыз бек разы боллугъем. Эм алгъа Байрамукъланы Халиматны "Онтёрт джыл" деген китабындан цитаталадан башлайым.
п.с. теманы атына ана тилде къалай атаргъа билмей джазгъанма орусча, башха тюрлю эт десегиз да, этейим.
 
Къарачайлыла бурундан бери да юйню, арбазны айыбсыз тутуугъа уллу эс бёледиле. Ол огъай, "арбаз кёрсенг, ие сорма" деб айтыу барды. "Аны арбазындан адам суу ичер" деб да айтадыла таза арбазгъа. (с)"14 джыл"
 
Адам кесини джазыуу неге тюбетирин билмегени къалай игиди...(с) "14 джыл"
 
Дунияны башында эм ачы артыкълыкъ сабийлеге тюшген зорлукъду(с)"14 джыл"
 
Гокканы аллына тюбеген, китабны юсюнден сагъына, халкъны тин байлыгъын орнуна салыуну, кау-куу болуб келген халкъны бирлешдириуню, тилни тазалауну юсюнден сёлешеди. Бу затла интеллигенцияны энди баш борчлары болгъандыла.(с)"14 джыл"
 
Рамла
Сизде меннге къошулуб бу теманы бардырсагъыз бек разы боллугъем
Башха китабладан къоша барыргъа боллукъмуду? Цитатала бла къаллмай бир юзюгюн салыргъа уа?
 
zavitok
боллукъду ))
 
...Аллым бла эки къарт, эркиши бла тиширыу, ётгендиле. Ала гюлледен кёз айырмай озгъандыла да, артха къайтыб, мени къатымда олтургъандыла.
Гылжабурун къарт киши, тюб эрнин чайнаб, бир бек ахтынды. Сора, шинтикге жууукъчукъда ёсген къызыл розаны башын къол аязы бла сылай, малкъар тилде тиширыугъа былай айтды:
- Бу гюлге къарагъанымлай, ой къатын, жюрегим бир кесек асыу табды... Гюл! Жашауубузну жасагъан, адамны кюсеулю, жарыкъ умутлу этерге болушхан гюл!.. Алай, къатын, гюлню малтаб, аякъ тюб этген палах неди, билемисе? А-а?..
Чалсакъал, гюлню сылауун къоюб, терен кюшсюндю. Къайгьы сёз берирге келгенча, башын эншге бошлаб, бир минут чакълы турду да, бирси жанындагъы назы терекге кёз жетдириб, сен'а, назы, мен таныгьанлы танг ёсгенсе, къарыш салыб, ёлчелеб бир кёрейим дегенча, тюбюнден ёрге къараб чыкъды. Эртдегили танышына тюбегенча, мыйыкъ тюбюнден ышарды. Назыны субайлыгъы къартны таралгъан жюрегин жабсарды деб, кёлюме алай келди.
- Къууат бересе ? деди ол, терек бла сёлешгенча. ? Къууат!.. Этеклерими чубур тюйюб, тёрт бюклениб, гёген бла суу ташыб, бу исси кюн суусабынгы къандырайым деб болама... Оллахий, билляхий!..
- Кет-кет ары, - деди къарт къатын, ачыуланырлыгъы келиб. ? Бешикдеги сабий бла сёлешгенча, терек бла сёлеше неге тураса? Кел, экиши, юйге атланайыкъ...
Къарт, бухар бёркюн тобукъ юсюне салыб, кийимим тизгинлимиди дегенча, мор чебгенине, сахтиян меслерине, къарасауут ичирилген кюмюш къамасына кезиу-кезиу тийди, сакъалын эки-юч кере сылаб, узун женглери бла акъ хазырларын жабды...
- Да, - деди ол ахтыныб, ? уруш дегенинг ? уллу палахды. Адамгъа да, табигъатха да бет этмейди. Ёлетни себеди, ёлетни!..
- Былайда да, экиши, аны сагъынмай тёзалмадынг, ? деб бетинде жыйырылыулары болгъан, къара шинли тиширыу эрине тырман этди.
Къарт, бёркюн кийиб, ёчюле тургъан отха къарагъанча, жерге, кесини ауанасына къарады.
- Бугъейге атар эдим, оллахий, билляхий, бугъейге! ? деб кимлени эсе да жаныды къарт.
- Кимни? ? деб сорду къатыны. ? Кимге чамланаса?
Къарт киши жауаб къайтарды:
- Ит хырылдагъанча, хырылдаб, бизни таларгъа, бизни сояргъа, терибизден къайишле этерге кюрешиб чабханланы... Биз былайда рахат... олтурабыз, фронтда уа къан, ырхы келгенча, алай тёгюледи... Адам къаны... Эштемисе, адам къаны тёгюледи! Ма мен, юлгюге, гёжефме. Айыу бла сермеширге тюшсе да, мен къоркъмам. Былайда, гюллеге сукълана, таулагъа ал буруб, сени бла жашауну юсюнден сёлеше турама. Бир аман адам'а, артымдан келиб, сюрюу къыйырындан къойну жаллы сермегенча, сермеб, ба-шыма урады, жунчутады. Алай мен ? гёжефме да! Эс жыйыб, аякъланама да, ол нажасны тутуб, тулукъдагъы нартюхню къазыкъ бла тюйгенча, аяусуз тюеме, ырахын этеме, уругъа атама. Жан алмаса, харамлыгъын унутмасын! Къутургъан ит ? Гитлер да, сюеклери кюер эселе, бизге ма алай, билмей тургъанлай, жашырын къабхан итча, чабханды. Энди уа, кёресе, фронтда къан тёгюледи. Бизни жангыз жашыбыз да андады... Не эте тура болур, сау болурму?ким биледи!
Ай, игисагъан, жашыракъ болсам эди! Мен да фронтха атланыр эдим, жашым бла бирге, аны да таукеллендире, къазауат этер эдим, душманны ахырын этгинчи тохтамаз эдим.
Сол жыягъында жара табы къызара, къарт, хапаргъа къызыб, дагъыда кёб затны юсюнден айтырыкъ болур эди, алай къатыны ёрге къобду, эрине жалынды:
- Кел, экиши, кетейик, жел уруб тебрегенди, жауун жауарыкъ болур...
Къарт, керти да желми урады деб, къулакъ салды. Мени таба да тюрслеб къарады. Кете туруб'а, къатынына таукел ауаз бла айтды:
- Хорларбыз! Жашыбыз да сау-эсен къайтыб, былайда кёб кере олтурур эсег'а...
- Ой, алай болуб, баламы сау къайытханын кёрсем эди, аллахгъа шукур этерем,? деб, къарт тиширыу жарыды.
Сакъалы, чачы да агъаргъан къарт киши къолун булгъай, къатын'а, саргъылдым купес жаулукъ бла башын таб къыса, асфальт жол бла шахаргъа кетдиле. Мен'а, ярабин, была шахарданмы болурла, огъесе жууукъ элденми келген болурла деб, къараб, къайдан эселе да, халал адамла болурла, къарт ки?ши уа, къарт эсе да, алыкъа ёткюрдю, тири атлайды деб, аллай оюм этдим.
Эки къарт кёз туурадан ташайгъандан сора, мен да турмайым деб, ёрге къобдум, къарт ийнакълагьан розаны къатына бардым, сабийни эркелетгенча, ро?заны чопалын сыладым, сени къабларыкъ буз жаумасын деб, анга алай айтдым. Тёгерекде розала ариу къызара эдиле, мен'а, къалайлыкъ бла эсе да, къарт сылагъан гюлню барысындан да бек жаратдым, былайгъа тамбла да келирме деб, умут этдим.
Максим Геттуев "Ачыкъ жюрекле"
 
zavitok
Аперим, Заремка! Эринмей, муну барысын былайгъа джазгъан!
ненча хариф джазгъан эсенг да, анча игилик табхын къысха заманны ичинде!
 
Ата джурт къазауатны, кёчгюнчюлюкню джылларында да, халкъны ёлюмсюзлюгюне шагъатлыкъ эте, бушуула кюйдюрген джюрекледе, отдан къалгъан джилтинлеча, джангы умутла этдире, насыбыны кеслерине чакъыра, сюймеклик джырла, ийнарла къуралгъандыла. Танг аласында булубул джырламай болалмагъанча, джаз башында гокка ханс чыкъмай къалалмагъанча, джаш адамланы да сюерге, насыбха бёленирге алланыб тургъан джюреклери, къыйынлы болумда да этгендиле джырла.(с) Байрамукъланы Фатима
"Сен джырланмагъан джырымса..."деген китабны ал сёзюнден..
 
Теманы кюбюрден чыгъарайым. Джукъ джазама-деб, табмай тургъанла бар эселе
 
Рамла
"Цитаты из книг на карачаево-балкарском языке".

Ана тилибизге кёчюрсек:
"Къарачай-малкъар китабладан/чыгъармаладан юзюкле".

Алай а, къалсын джазылгъаныча.
 
ЛАЙПАНЛАНЫ Билалны назмуларындан:

ТАТАРКЪАННЫ КЪЫЛЫЧЫНДА ДЖАЗЫУ:

Къыйын кюн таулугъа къолунгу берсенг,
Сеннге керек кюн ол джанын да берир.
Алай а, таулуну уруб бёркюн тюшюрсенг,
Таулу уруб башынгы тюшюрюр.
 
КЮТЮПХАНЕ

?Локъман афендини дин китабларын ёгюз арбала бла ташыб, ара межгитни тёгерегине къаладыла. Китабланы кёблюгюн андан бил, мазаллы межгитни къабыргъалары кёрюнмей къалгъан эдиле. Ара межгит деб, эл межгитге айтама, ол заманда тийре межгитле да бар эдиле, хоу, хар тийрени кесини межгити. Сора, Локъман афендини да келтирдиле да, эки мыртазакъ эки къолундан къаты тутуб, джукъгъа тебмезча этдиле, китабларына уа, петеген къуюб, от салдыла. Къараб къарагъынчы, китабла да, межгитни агъачы да джандыла.

Мен олсагъатда акъыл-балыкъ болгъан джаш эдим да, кесимчала бла арлакъда сюеле эдим. Эл бары да алайда эди. Бизни къатыбызда НКВД-ни бёлюмюню башчысы, партия организацияны секретары, эл Советни тамадасы, прокурор, мен танымагъан талай чынлы да бар эдиле. Локъман афенди, мазаллы адам, къартлыгъын джангыз акъ сакъалы билдире эди, тамагъын бошлаб, къычырды: ?Китабха, межгитге от салгъанла, барыгъыз да отда кюериксиз!?. Сора, аны тыяргъа кюрешген эки мыртазакъны да сюйреб, отха кириб кетди. Ол иш алай терк болду ? барыбыз да симсиреб къалдыкъ.

Бираздан а, халкъ алай гюрюлдеди ? чауул ычхыннганча. Къайсы эсе да, ?бу иймансызланы атаргъа керекди отха? деб, бизни къатыбызда чынлыланы кёргюздю. ?Къулакъ юзюллюк болса, чыпчыкъ аягъындан? дегенлей, халкъ тебди. ?Тохтагъыз, джамагъат, къан джаудурургъа тебрегенсиз? деб, адамланы тыя башлады Ожай хаджи, ёзге бу кёзюуде чынлыланы бири, герохундан атды да, джууукъда бир джашны къаблады. Башхала да ачдыла от. ?Элни тебгени къыйын? дегенлей, энди чамланнган халкъны киши тыялмады. Алайдагъы чынлыланы, чынсызланы да ? халкъны тутуб, къурутуб барыучуланы барын ? тутуб, отха быргъаб чыкъдыла.

Андан сорамы? Кърал бизге джетдирген азабны, къой, айтмайым. Олсагъатда, башхалача, таугъа, чегетге чыгъыб кетмегениме тутмакъда кёб кере сокъураннганма. Тутмакъда уа джыйырма бла беш джыл тургъанма. Менича, тутмакъда аллай бир туруб, сау къайытхан, хазна адам джокъду. Ёзге, Локъман афендини хайырындан, ол джолдан сора, Китаб, межгит кюйдюрген тохтагъан эди. Власт да ангылагъан болур эди, халкъны динин хыликке этиу къоркъуулу болгъанын...?.
Къарт Хаджи-Дауутну (джандетли болсун) 1970-чи джыллада айтханларындан. (Лайпанланы Билалны ?Къазауат? романындан)

Тургъаныча турады хар не.
Джангыз , джанады кютюпхане.
Китабланы отха тамызыкъ
Этген адам ? пасыкъ не джазыкъ.

Хапарсызла́ дуниядан-ахыратдан
Турлукъ тюлдюле артха бир затдан.
Багъалатмагъан Къаламны, Келямны,
Аярыкъ тюлдю халкъны, адамны.

Таныгъан кюнюнде къара,
Джангыдан туугъанды дуниягъа адам.
Сёзден-Китабдан джангыргъанды ол.
Кертиге ачылгъанды джол.

Сёзню-Китабны этсе уа харам,
Бола джаныуар, бола хайуан,
Кеси кесинден бошарыкъды адам,
Чынгылдан кетерикди адам.

Китабла кюйгенча отда,
Кюерикдиле адамла артда.
Келлик палах кёрюнсе кёзге,
Тёппе тюклерим туралла ёрге.

Къалай сакъланыргъа боллугъун Отдан
Хапар айтхан китабланы
Адамла (адамламы?) атдыла отха,
Ётюрюкге санаб аланы.

...Тургъаныча турады хар не.
Джангыз джанады кютюпхане.
Дуниядан тюб боллукъ халкъ,
Унутур не болгъанын Хакъ.

Сёзню-Китабны кёрмей сыйын,
Палах келтирир башына джазыкъ.
Кеси чырылдаб джанарыкъ отха,
Китабланы этер тамызыкъ.

Адам улуну тарихи, джазыуу...
Ийнанмагъаннга ? бары да ? не?
Тауушсуз къычырыкъ эте,
Къуугъун-хахай эте,
Адам улуну сагъайтыргъа кюреше,
Анга от салгъанны
Дагъыда отдан сакъларгъа кюреше,
Джанады-кюеди кютюпхане.

Палахны аллында шошду хар не.
 
Алгъын заманлада Къарачайдан тышында тюбеселе былайыракъ танышхандыла: малкъарлы бла - "Таулумуса"? "Хоу, таулума". (...)
Хасауканы джырында, къарачайлыланы демейдиле, "Къарачайны шохун" дейдиле. "Таулула", "таулучукъла" дейдиле, къарачайлы деб сёз джокъду. Башха эски джырлада да таулу къыз, таулу джаш деген болмаса къарачайлыны атын сагъынмайдыла. Ол огъай эсе бюгюнгю поэтлерибиз да назмуларында таулу къыз, таулу джаш деб махтау бередиле.

БОРЛАКОВ Ю.А. Адеб. Намыс. Адет. (стр 52-53).
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам