Войти на сайт
29 Марта  2024 года

 

  • Ашыкъгъанны этеги бутуна чырмалыр.
  • Асхат ашлыкъ сата, юйдегиси ачдан къата.
  • Адебсиз адам – джюгенсиз ат.
  • Эте билген, этген этеди, эте билмеген, юретген этеди!
  • Ким бла джюрюсенг, аны кёзю бла кёрюнюрсе.
  • Юре билмеген ит, къонакъ келтирир.
  • Къралынгы – душмандан, башынгы от бла суудан сакъла.
  • Кёкдеги болмаса, джердегин кёрмейди.
  • Къайгъыны сюйген, къайгъы табар.
  • Аджашханны ызындагъы кёреди, джангылгъанны джанындагъы биледи.
  • Ишни ахырын ойламай, аллын башлама.
  • Къайтырыкъ эшигинги, къаты уруб чыкъма.
  • Ариу сёз – къылычдан джити.
  • Кёб къычыргъандан – къоркъма, тынч олтургъандан – къоркъ.
  • Билгенни къолу къарны джандырыр.
  • Хар зат кесини орнуна иги.
  • Чомарт къолда мал къалмаз.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Рысхы – насыбха къор.
  • Иги – алгъыш этер, аман – къаргъыш этер.
  • Алма терегинден кери кетмез.
  • Сангырау къулакъ эл бузар.
  • Адеб джокъда, намыс джокъ.
  • Тамбла алтындан бюгюн багъыр ашхы.
  • Чакъырылмагъан къонакъ – орунсуз.
  • Таугъа чыгъаллыкъ эсенг, тюзде къалма.
  • Ашхы атаны – джашы ашхы, ашхы ананы – къызы ашхы.
  • Кёл – къызбай, къол – батыр.
  • Ачылгъан эт джабылыр, кёрген кёз унутмаз.
  • Бир онгсуз адам адет чыгъарды, деб эштирик тюлсе.
  • Къуру гыбыт бек дыгъырдар.
  • Къалгъан ишге къар джауар.
  • Телиге от эт десенг, юйюнге от салыр.
  • Джаханимни кёрмей, джандетге кёл салмазса.
  • Этни бети бла шорпасы.
  • Ариу сёз аурууунгу алыр.
  • Джюз элде джюз ёгюзюм болгъандан эсе, джюз джууугъум болсун.
  • Кесинге джетмегенни, кёб сёлешме.
  • Насыблыны баласы кюн кюнден да баш болур, насыбсызны баласы, кюн кюнден да джаш болур.
  • Эркиши – от, тиширыу – суу.
  • Бозаны арты дауур болур.
  • Адам сёзюнден белгили.
  • Тойгъандан сора, ашны сёкме.
  • Аурууну келиую тынч, кетиую – къыйын.
  • Борчунг бар эсе, хурджунунга ойлаб узал.
  • Къыз чыгъаргъан – къызыл къымжа.
  • Юйюнг бла джау болгъандан эсе, элинг бла джау бол.
  • Окъуу – билимни ачхычы, окъуу – дунияны бачхычы.
  • Адам туугъан джеринде, ит тойгъан джеринде.
  • Аман къатын алгъан, арыр, иги къатын алгъан джарыр.

 

Страницы: Пред. 1 2 3 4 5 ... 8 След.
RSS
Ана тилде ушакъ: Къарачай-Малкъар тил бла литератураны бюгюнгю болуму
 
Девушка Гор
Бек аламат иш этдинг
Къараймада алай бош киши олтурмагъанды
 
Девушка Гор
Заманынг ашхы болсун!

Берилген соруулагъа джууаб этилликмиди, огъесе бу суратчыкъла бла иш битгеннгеми саналыб къаллыкъды? Огъесе, берилген сорууланы бир къауумуна джууаб эталмаймы къалгъандыла?
Сау бол.
 
Bulgar
Сабыр болугъуз. Унутуб къоймагъанма
 
Девушка Гор

Сиз башлагъан ушакъны ахыры боллукъ тюлдю. Не ючюн десенг - ана тилсиз халкъ джокъду. Ана тилни юсюнден сагъыш этиу - Халкъыбызны юсюнден сагъыш этиудю.

Аны себебли, бу теманы, сорууланы да тохтатмазгъа керекди. Соруула бериле барсынла, Сиз да алагъа - мадарыгъызгъа кёре, информация джыйыб - джууаб эте барырсыз. Не къадар кёб адам къошулсун бу ушакъгъа - оноучу-къуллукъчу да, джазыучу-окъуучу да...

Бек керекли Сёзню башлагъансыз. Аллах болушсун!
Ашхы муратларыгъызгъа джетиб, къууаныгъыз!
 
Bulgar
Аны себебли, бу теманы, сорууланы да тохтатмазгъа керекди. Соруула бериле барсынла, Сиз да алагъа - мадарыгъызгъа кёре, информация джыйыб - джууаб эте барырсыз. Не къадар кёб адам къошулсун бу ушакъгъа - оноучу-къуллукъчу да, джазыучу-окъуучу да...
Мени кёлюме да алай келиб турады. Андан да игиси, форумдагъыла менге болуша турсала, сорууланы кимге берирге излегенлерин билдирселе, мен да аны чакъыра турур эдим.
 
Къарачай-малкъар миллетни тили бюгюнлюкде унутулуб барады, деб джарсыгъанла кёбдюле. Адамла кёбюсюне орус, тыш къралланы тиллерин иги билирге излеб, кеслериникин тас этиб барадыла. Бизни ушагъыбызда уллу эс бёлгенибиз - Къарачай шахарны школларында сохталаны кёбюсю ана тиллерин орус группалада окъуйдула. Рускоязычный группала джангы къуралгъан заманларында орус сабийлеге деб ачылгъан эдиле. Бюгюнлюкде уа кёб ата-ана "Сабийлерибизге биз къарачай-малкъар тилни юйде да юретирикбиз, не уа джашауда ол неге керекди, андан эсе къалгъан тиллени билсин"- деб къоядыла. Ол затны юсюнден ушагъыбызгъа къошулгъан устазла бла биз кёб сёлешдик. Ала айтханнга кёре, орус группагъа джюрюген сабийле ана тиллеринден чыртданда хапарсыз болуб къаладыла, джаза-окъуй билмейдиле.
Къайдан билликдиле, къарачай тил алайсыз да ыйыкъда бир-эки кере болады, анда да кёбюсюне орусча сёлешселе, сора къарачайлылыкълары къайдадыда?
 
sama
Планируется ли переиздание словаря, обновления, дополнения, а также, что по поводу русско-балкаро-карачаевского?
Зухра, мен билгенден сёзлюклени джангыртхан да, джангы сёзлюкле джыйгъан да къыйын ишди, аны бойнуна алыб этерикле алай кёб болмазла. Издательствону тамадасы Тоторкъулланы Къази-Магомет айтханнга кёре да, бусагъатда ол ишни кишида бардырмайды.
 
Девушка Гор

Бюгюнлюкде къарачай тил бла адабиятдан къаллай бир дерс китаб джетмейди сохталагъа бютеу республикада?

Дерс китабланы кереклиси чакълы чыгъарылмагъаныны чуруму недеди?

Ачхамы джетмейди, (джетмей эсе къаллай бир), огъесе, чыгъарырча хазырланнган дерс китабламы джокъдула? Дерс китабланы да хазырлагъанла кимледиле?

Университет джыл сайын къарачай тил бла литератураны окъуталлыкъ къаллай бир устазны хазырлаб чыгъарады?

Бу соруулагъа китаб басманы тамдасы Къази-Магомед бла Университетден да ким болса да, джууаб эталлыкъдыла.
 
Девушка Гор
мен билгенден сёзлюклени джангыртхан да, джангы сёзлюкле джыйгъан да къыйын ишди,
бусагъатда ол ишни кишида бардырмайды.
къыйын а къыйнды,сез джокъ, в любом случае, спасибо за ответ.))
 
sama
Тюзюн атсам Зухра, кесим д издательствону тамадасындан бр кёб иги зат эшитирге деб тура эдим, алай а, арт 2-3 джылда къаллай китабла чыкъгъандыла басмадан деб соргъанымда, кесини китабларындан сора бир-экини айтыб къойду. Джыйылгъан джазыучула да бек къыйналыб эдиле бу болумгъа. Кёбюсю китабланы кеслерини кючлери бла чыгъарадыла. Сёз ючюн: "Харифлени" Текелени Хасанат кесини ачхасына, дагъыда сохталарыны болушлукълары бла чыгъаргъанды. Образованияны министерствосуна письмо ийгенинде, китабны джаратмайбыз, деб къойгъандыла. Аллайла кёбдюле.
 
Джыйылгъан джазыучула да бек къыйналыб эдиле бу болумгъа. Кёбюсю китабланы кеслерини кючлери бла чыгъарадыла.
Девушка Гор

аны мен да эшитген эдим. себеби уа неди экен? министерствода ачха мы къуругъан эди...
Талай бир джыл алгъа окъулгъа деб басмаланган китабла да тургъаныча тура болурла, не?

Образованияны министерствосуна письмо ийгенинде, китабны джаратмайбыз, деб къойгъандыла.

сейирлик.
 
таулума мен
Бусагъатда къарачай-малкъар тилде кеп оюмла жюрюйдюле. Башха тюрлю айтханда, хар сорууда да бир тюрлю болуп къалмай, бир ненча тюрлюсюн ачыкълайдыла. Сёз ючюн: болушланы алып къарагъанда окъуна, аланы санларын тынгылы жарашдыралмайдыла. Тилде аллай сорууланы тынгыл тинтип, бир тюрлю оюмгъа келтирирге боллукъмуду?
Бу соруугъа КъЧКъУ-ни къарачай-ногъай кафедрасыны тамадасына, Батчаланы Алимуратха, берирге тыйыншлы эди, алай ол кюн келелмей Алимурат, кесини орнуна Акачиланы Софьяны ийген эди, ол кёб соруугъа джууаб берелмей къалгъанды. Бу-эки кюнде, Аллах айтса, Алимуратны кесине тюбеб, сорууларыгъызгъа джууабла табарыкъма.
Экинчи соруу-хар ким билгенликден, бусагъатда сабийле телевизорсуз, компьютерсиз болмайдыла. Аламатды Эльбрусоид тау тилге мультфильмле бла киноланы кечюрген, алай бирси къыралладача передачала, конкурсла этип, сабийлени ары чакъырып тилни билирге ехтемлендирирге керек эди деригем. Къараймада соруула болмадыла, а мысли вслух.
Бу сорууну "Къарачай" газетни баш редактору - Какушланы Хусейге берген эдим.
- Биз газетни бетлернде хаманда сабийлеге деб конкурсла этгенлей турабыз, алай а, кёб адам къошулмайды алагъа. Эслерин иймейдиле джаш адамла тиллерине, деб джарсыйды Хусей да.
 
sama
Талай бир джыл алгъа окъулгъа деб басмаланган китабла да тургъаныча тура болурла, не?
Ушагъыбызгъа къошулгъан устазланы бири- Алийланы Лариса китаб алыб келген эди биргесине, ол 1970-чы джыллада чыкъгъанды. Джыламай къарамаз эдинг ол китабны сыфатына. Къалай ангылайдыла анда джазылгъанланы сабийле, билмейме
 
адамланы тилге татыулары къалмаъанды, бусагъаттадгъы джаш тёлю къарачайча селешсенг сеир сеир къарайдыла, бир бирлеринда хиликге эте,
унутма сен атанг киийген къапталны деген сезлени магъанасын чирт билмейле .
 
Azamat
Къарачайдан, Россиядан тышында джашагъанла бизден эсе сакъдыла тиллерине дейдиле. Былайгъа джыйылгъанла да чертген эдиле аны.
 
Девушка Гор, эгечим, тышында турсанг ана тилинги къой, хар затынгы тансыкълайса, а юйде уа, миллетни кебюсюне керек тюлдю, тили,адети, намысы, тарихи, ансызда джашайбыз деб, рахат болуб турадыла,
 
Azamat
Тюз айта болурсуз, алай а, бек аманнга кетген болмазбыз алкъынчы, деб ышанама. Аллах кюч берсин миллетибизге.
 
Девушка Гор да экиби ушакъ эте тургъаныбызда джетеди себеб орнуна,)))
 
Девушка гор мени сорууума уа жазыучула угъай, алимле окъуна толу жууап бералыкъ болмазла?
 
Azamat
 
Malkarly
Алайды тоба, кесигиз да ушакъ бошалгъандан сора соргъансызда. 2-ден-5-ге дери сёлешгенбиз. Бу ушакъ бла къоюб олтурлукъ тюлбюз, къыйналмагъыз, энтда чакъырлыкъбыз алимлени, джазыучуланы да
 
Девушка Гор

"2-ден-5-ге дери сёлешгенбиз". Ол заманда берилген соруулагъа да, алкъын джууаб джокъду. Алай болса да...

Мени сорууларыма джууаб табаллыкъмысыз? Къыйынмыды керекли адамла бла байламлы болуб, джууаб алгъан? Ма ол соруула:

Бюгюнлюкде къарачай тил бла адабиятдан къаллай бир дерс китаб джетмейди сохталагъа бютеу республикада?

Дерс китабланы кереклиси чакълы чыгъарылмагъаныны чуруму недеди?

Ачхамы джетмейди, (джетмей эсе къаллай бир), огъесе, чыгъарырча хазырланнган дерс китабламы джокъдула? Дерс китабланы да хазырлагъанла кимледиле?

Университет джыл сайын къарачай тил бла литератураны окъуталлыкъ къаллай бир устазны хазырлаб чыгъарады?
 
Bulgar
Къыйынмыды керекли адамла бла байламлы болуб, джууаб алгъан?
Джууаб алгъан къыйын тюлдю, ишден бош болуб, форумгъа кирген бир-бирледе къыйыныракъ болады ансын
Бюгюнлюкде къарачай тил бла адабиятдан къаллай бир дерс китаб джетмейди сохталагъа бютеу республикада?
Бютеу республиканы юсюнден айталмам, Къарачай шахарны 3-чю школунда, сёз ючюн, 4-чю бла 8-чи класслагъа библиотекада бир китаб да джокъду.
Башха класслада окъугъанла да эски болгъандыла, къуру тышлары тюл, ичлери да. Совет Союзну джашауун суратлайдыла ала, бюгюнгю сабийге уа ол неге керекди?
Дерс китабланы кереклиси чакълы чыгъарылмагъаныны чуруму недеди?
Эм биринчиси-ачха джетмегени. Экинчиси - "Харифлеге" этгенлерича, Образованияны Министерствосу аланы чыгъарыгъыз демесе, издательство бармакъны-бармакъгъа урмайды. Аллах айтса, эндиги ушагъыбызгъа Министерстводан адам чакъырлыкъбыз, ол заманда бу соруугъузгъа толу джууаб табарбыз, деб ышанама
Университет джыл сайын къарачай тил бла литератураны окъуталлыкъ къаллай бир устазны хазырлаб чыгъарады?
Бу соруугъа джууаб бусагъатда телефон бла КъЧКъУ-ни къарачай-ногъай кафедрасыны тамадасы - Батчаланы Алимуратдан алгъанма, ол айтханнга кёре, хар джыл сайын университетден 20-дан артыкъ адам къарачай тил бла литературадан устазла болуб чыгъадыла, заочниклени да санаб боладыла аллай бир. Алай а, устаз болуб ишлегенле аланы ичлеринде кёб тюлдюле.
Тюз айтады Алимурат, мен кесим филология факультетни журналист бёлюмюн бошагъанма. Къарачай тил бла литературадан устаз эм журналистме.
Бизни группада 26 адам окъуй эди, аланы ичлеринден 5 адам журналист болуб ишлейбиз, къуру экиси да устазла, аны да къарачай тилден тюл, бири орус тилден, бири да организатор. Къалгъанла не юйде олтурадыла иш табмай, неда башха джерледе ишлейдиле.
 
Сау болсунла, бизни ушагъыбызгъа къошулгъан, къарачай-малкъар тилни сюйген, аны сакълагъан, джашатхан, айнытхан адамларыбыз!

 
Девушка Гор

Сау бол, уллу иш этесе: тёгерек тебсини къурагъанынг да, бу керекли ушакъны бардыргъанынг да багъа джетмез затды!

20 джыл ана тил бла адабиятдан дерс китабла чыкъмай тургъанлы! Совет къралны кёзюуюнде чыкъгъан китабла бла окъутургъа дыгалас этген устазланы да джазыкъсыныргъа керекди. Алай а...

"Балтада, сабда да дегенлей", терслик кесибизде да болурму?
Биз къалай этебиз: тюбесек бир-бирибизге тарыгъабыз, аны бла иш битиб къаллыкъча. Иш а орнундан да тебмейди.

Миллет республикада, ол республиканы къурагъан эм уллу халкъ Ана тилин - Къарачай тилин тас эте турады. Халкъ халкълыгъын тас эте турады! Аны англаса эди халкъ, ёрге турур эди, Акъ Юйге къара кюн келтирир эди. Ол заманда Президент да, правительство да ачха да, мадар да табар эдиле дерс китабланы чыгъарыргъа.

Не Къабарты-Малкъарда, не Тегейде, не Ингушда, не Адыгеяда биздеча къыйынлыкъ джокъду. Алада дерс китабланы къой, къош-къош башха китабла, журналла да чыгъадыла. Культура джашаулары, спорт джашаулары да биздеча тюбге тюшюб турмайды. Бир къралда джашаб, къалгъанла айный, биз а тюб бола нек барабыз? Кимдеди терслик?

Терслик правительствобуздады, башчыларыбыздады. Аладыла кёрмеген халкъыбызны къайгъысын. Терслик кесибиздеди, тилибиз, культурабыз ючюн ёрге турмайбыз. Устазла да джахил адамла тюлдюле. Хар бири президентге да, правительствогъа да джазсала эди, халкъны ёрге тургъузурукъбуз деб. Сёзден да къоркъмасала, керти да ёрге турургъа керекди. Адам ёлсе халкъ джыйылады. Тил ёле тура эсе уа? Тилин къутхарыр ючюн, алай демек, кесин къутхарыр ючюн, халкъ сермеширге керек тюлмюдю?

Ма ол тебсини тёгерегине джыйылгъанла, джарашдырыб бир къагъыт джазыб, джиберселе эди президентге, правительствогъа да. Не джууаб этериклерин да бир эшитир эдик. Минг письмо барыб тюшсе оноучуланы алларына, сагъыш этер эдиле. Аны бла да болмаса, митингле зат этиб башларгъа керекди. Бу тынгылаудан тынгылаб турсакъ, иш орнундан теберик тюлдю.

Тили ючюн ёрге турмагъан халкъ, несин да тас этерикди. 20 джылны ана тил бла литературадан дерс китабла чыкъмайдыла - ол бедишликди бизге. Хоншу халкъла огъуна кюлюб башлагъандыла "тамадаларыгъыз - оу, кесигиз - шау" деб.

Алай тюл эсе, кесибизни бир кёргюзтейик: кесин къарачайлыгъа санагъан энчи-энчи не да къауум-къауум болуб КЧР-ни президентине, правительствосуна тюз писмола, электрон писмола да бир джиберейик. Джууабларын эшитейик. Анга кёре не этерибизни билирбиз.
Страницы: Пред. 1 2 3 4 5 ... 8 След.
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам