Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Арбаз къынгырды да, ийнек сауалмайма.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Чабакъсыз кёлге къармакъ салгъанлыкъгъа, чабакъ тутмазса.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Харам къарнашдан, халал тенг ашхы.
  • Мал ёлсе, сюек къалыр, адам ёлсе, иши къалыр.
  • Бал – татлы, балдан да бала – татлы.
  • Тешик этген тынчды, аны джамагъан къыйынды.
  • Ат да турмайды бир териде.
  • Тойгъа алгъа да барма, тойда артха да къалма.
  • Ашхы болсанг, атынг чыгъар, аман болсанг, джанынг чыгъар.
  • Биреуге кёлтюрген таягъынг, кесинги башынга урур.
  • Джашлыкъ этмеген, башлыкъ этмез.
  • Байдан умут эте, джарлыдан ёгюз багъасы къорады.
  • Сууда джау джокъ, кёб сёзде магъана джокъ.
  • Кёбден умут этиб, аздан къуру къалма.
  • Ата джурт – алтын бешик.
  • Джарлыны тону джаз битер.
  • Билгенни къолу къарны джандырыр.
  • Сабыр джетер муратха, сабырсыз къалыр уятха.
  • Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
  • Джауумдан сора, кюн кюйдюрюр, ётюрюкден сора, айыб кюйдюрюр.
  • Къумурсхала джыйылсала, пилни да джыгъадыла.
  • Ётюрюкден тюбю джокъ, кёлтюрюрге джиби джокъ.
  • Иги болса, тамадама – махтау, аман болса, меннге – айыб.
  • Айыбны суу бла джууалмазса.
  • Джолунга кёре – джюрюшюнг, джагъанга кёре – юлюшюнг.
  • Эшекге миннген – биринчи айыб, андан джыгъылгъан – экинчи айыб.
  • Тёрде – темир таякълы, къаяда – чыпчыкъ аякълы.
  • Суу да къайтады чыкъгъан джерине.
  • Ашын ашагъанынгы, башын да сыйла.
  • «Ма», - дегенни билмесенг, «бер», - дегенни билмезсе.
  • Эр абынмай, эл танымаз.
  • Джарлы тюеге минсе да, ит къабар.
  • Ариу сёз аурууунгу алыр.
  • Керек ташны ауурлугъу джокъ.
  • Намыс сатылыб алынмайды.
  • Элде адам къалмаса, ит тахтагъа минер.
  • Тойну къарнашы – харс, джырны къарнашы – эжиу.
  • Кесине оноу эте билмеген, халкъына да эте билмез.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Къарны аманнга къазан такъдырма, къолу аманнга от джакъдырма.
  • Биреуню къыйынлыгъы бла кесинге джол ишлеме.
  • Нарт сёз – тилни бети.
  • Огъурлуну сёзю – суу, огъурсузну сёзю – уу.
  • Иесиз малны бёрю ашар.
  • Эки итни арасына сюек атма, эки адамны арасында сёз чыгъарма.
  • Татлы сёз – балдан татлы.
  • От кюйдюрген, сау болса да, тот кюйдюрген, сау болмаз.
  • Ашда уялгъан – мухар, ишде уялгъан – хомух.

 

Страницы: 1
RSS
БИЛЛЯЧА - САБИЙЛИК ДУНИЯСЫ
 
Хурметли таулу жамауат!

Бусагъатлыкъ дунияда сабийлерибизни къадарлары бек уллу ишлерибизден бири болгъанын ангылап, алагъа БИЛЛЯЧА -САБИЙЛИК ДУНИЯСЫ деген бет ачаргъа кереклисин тюзге санагъанма.
Бу бетде таулу сабийле тиллерин кёллери бла сюер ючюн, билир ючюн не мадарла этерге кереклисин сюзе турлукъбуз, сиз ыразы эсегиз. Алайды да "БИЛЛЯЧА - САБИЙЛИК ДУНИЯСЫ" деген сабий бетге
жолунг болсун дейик.

ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН,
назмучу
 
Багъалы таулу сабийчикле, биз бюгюн эл берген оюн ойнарыкъбыз. Бу оюннга ата-аналарыгъызны да къошугъуз.
Элберлерими билгенлеге, тёредеча, эл берликме, билмеген а манга берликди. Огъурлу кюнде башлайыкъ!

БЫЛЛЫМНЫ БЕРЕМЕ,
БИЛ ДА

(Элберле)

1

Сабанда ол жаш эди,
Сары къылкъыбаш эди.
Энди уа, жау жагъылып,
Турады сени сакълап.
Ач къалады жагъынлы,
Билесе да? Уллу къап!

2

Къангадан
Къайишлик сыдырады,
Къайишни,
Юзмелтнича, бурады.


3

Мен барама, барама,
Зынгырдайма, урама.
?Къоп! ? дейме, ? кеч къаласа.
? Жат! ? дейме, ? нек тураса.

4

Баш тёбен ёседиле
Терекле.
Булутла жюзедиле
Теренде.

Баш эниш турадыла
Къаяла.
Къыш желле урадыла,
Толкъунла боладыла
Мияла.

5

Юрмейди, чапмайды.
Тиймесенг ? къапмайды.
Шынжыркъуйрукъ, темиртилди,
Быллымны береме, бил да!

6

Бугъа, бугъа, бугъады,
Булутлада бугъады.
Ачыуланса ёкюреди,
Къаяланы тепдиреди.

7

Кече, кюн да
Ол аузунгда ючюннге,
Не кюрешип,
Жуталмазса ичинге.

8

Жети къат кийим кийип,
Жатады къашын тюйюп.
Тешиндирсенг ? чабады,
Кёзлерингден къабады.

9

Омакъ кюбюр, акъ кюбюр.
Ичи да къырпакъ кюбюр.
Кштикчикча мурулдай,
Сагъая да, хурулдай.

10

Биз шошлукъну жауубуз,
Биз шошлукъну дауубуз.
Эки къашыкъ, бир табакъ ?
Ёребизге дауурбуз.

11

Шай чыгъармай бохчадан,
Алып келдим бахчадан.
Тоюп да ? тоялмадыкъ,
Къоюп да ? къоялмадыкъ.

12

Жаз да, къыш да бир кибик,
Жашил жыйрыгъын кийип,
Ёсдю, желге жубанчха.

Жангы жылгъа, жасанып,
Башында жулдуз жанып,
Келди, бизге къууанчха.

13

Билчи, бу не эсе да:
Кет! ? дейме да, кетмейди.
Айтханымы этмейди,
Этгеними этсе да.

14

Таш, топуракъ кётюре, ?
Эй, къатындан кери бол! ?
Жер къазады, ёкюре,
Къутургъан бугъача, ол!

15

Мюйюшю жокъ, юй эсе да.
Жокъ жангыз терезеси да.
Жокъ чорбаты, чардагъы да,
Акъ сюртюлген ожагьы да.

16

Бир, эки, юч, тёрт, ?
Беш бармакъгъа ? бир бёрк.

17

Къыш кюн башынгдан тюшмез,
Жаз кюн эсинге тюшмез.
Ол алгъын къоян эди,
Быхыдан тоя эди.

18

Эки эрин, эки кёз,
Юч ёнчеле, бир а ? кес.

19

Ой, тамаша, ой, тамаша-сейирлик,
Ой, сейирлик, ой, сейирлик-тамаша!
Бир жагъадан башхасына секирип,
Уюп къалды суу башында алаша.

20

Кюндюз ? кюмюш,
Кече ? алтын.
Айтчы манга
Аны атын!

21

Сабанда битдим,
Саргъалдым, жетдим.
Къалауур къоруп,
Сабанчы оруп,
Заводха тюшдюм,
Ийлендим, бишдим.
Тюкенчи сатды,
Сен а татдынг
Жау жагъып,
Бал жагъып!

22

Кюн таягъы ? къолумда,
Бек жарайды жолумда.
Ёчюреме, жандырама,
Аллымы кёрюп барама.

23

Къынасакъал кишичик,
Бир ёхтем жюрюшлючюк.
Ол къычырмай, танг атмаз,
Къарангы къачып букъмаз.

24

Ит кибик чабарча,
Жокъдула аякъларым.
Алай а къабарча,
Бардыла жаякъларым.

25

Хыйлачыды мардасыз.
Келсе, кетмез хатасыз.

26

Ит тюйюлме,
Тагъылып тургъанлыкъгъа,
Аны кибик
Къалауур болгъанлыкъгъа.

1980[i][/i]
 
Бейбарс
Эльбрусоид # Дата: 23 Дек 2008 22:32 - Поправил: Бейбарс [Отправить ЛС] [GIS]
Ответить Цитата [Translit] [Кириллица]


Багъалы таулу сабийчикле, мен сизге къыш назмучукъла керекдиле деп эшитгенме да, жазгъанларымдан бир къауумун сизге иеме. Назму, жомакъ, таурух кюбюрюм толуду, жаратсагъыз, ала да сизнидиле.

Ёлмезланы Мурадин,
назмучу


КЪЫШ БЕШИК ЖЫРЧЫКЪ

Жауады, бурдум эте,
Къар тышында.
Жукъланды эмен терек
Жар башында.
Жылы жууургъан ?
Юсюнде уа,
Жазгъа къууана
Тюшюнде уа.

Жауады, бурдум эте,
Къар эшикде.
Жукълайды эрлен да
Терек тешикде.
Ол жаз узуну
Ишлегенди,
Жукъдан да къыйналмайды
Энди.

Жауады, бурдум эте,
Къар тышында.
Жукълайды айыу да
Куркасында.
Татлы табанынмы
Эмеди?
Наныкъ талагъамы
Энеди?

Жауады, бурдум эте,
Къар эшикде.
Ол кимди ?
Жукъламай тургъан тёшекде?
Маму жашырын
Къарарыкъды,
Жукъламай турсанг ?
Урларыкъды.
ЖАБАЛАКЪ

Къар жауады, жабалакъ.
Буз юйю, баям, айдады.
Ол жулдуз жомакъ айтады.
Таш да акъ, агъач да ? акъ.

Къар жауады, жабалакъ.
Кишиучукъ къаргъа къарайды.
Суу бурунчугъу къарады,
Кесчиги уа ? чыммакъ-акъ.

Къар жауады, жабалакъ.
Гылыучукъ баудан кёреди:
Кючюкчюк ойнап юреди,
Жер, ун эленнгенча, акъ.

Къар жауады. Жабалакъ,
Къуш тюгю кибик, женгилди.
Урмай сакъ аяз да, жел да,
Къар жауады чыммакъ-акъ.

КЪАР ЖАУАДЫ
БЮГЮНЛЮ

Къар къалын жауады
бю-гюн-лю,
къар къалын жауады
бю-гюн-лю,
къар ташлы жолну да,
къошунбаш школну да
чыммакъ-акъ этеди
бю-гюн-лю.

Акъ кишиучугъум а
бю-гюн-лю,
акъ кишиучугъум а
бю-гюн-лю,
къуу жастыкъда жатмай,
сютбашчыкъ да татмай,
бир тынгысызчыкъды
бю?гюн-лю.

Тенг тишханчыгъымы
би-я-гъы,
тенг тишханчыгъымы
би-я-гъы
сууукъда турады,
хайнухун бурады,
къолкъапчыкъла киймей,
би-я-гъы?

Акъ кишиучугъумму
би-я-гъы,
акъ кишиучугъумму
би-я-гъы
бёрк да, къолкъапчыкь да,
къатхан гиряхчыкъ да
чапдырып барады
би-я-гъы.



КЪАР КЮН

Жабалакъ къар къангкъаздан
Акъ этгенди элмени.
Къар кюрейме арбазда,
Сууукъ къоркъутмай мени.

Кюн тийип жангы къаргъа,
Чанала бла учдукъ.
Терекде къара къаргъа ?
Къап-къара къурум бушдукъ.


КЪЫШ

Акъсакъал къыш жетгенди,
Жел-боран аты кишнеп.
Тау сууладан ётгенди
Ол, буз кёпюрле ишлеп.

Ташха, терекге, таугъа
Бюгече жаугъанды къар.
Ой, къарачы антаугъа ?
Акъ тону, бёркю да бар.

Кемиреди эрленчик
Назы кишиуун къыстау.
Дунья ариуду нечик!
Жабалакъ къар, энтда жау!

Терекде чыпчыкъ уя.
Ол тюйюлмюдю жюнден?!
Къалай ариуду дунья,
Къалай къууанчлыма мен!

Тукъюзгю да бишгенди
Хауа бузлатхан къышда.
Акъ атындан тюшгенди
Акъсакъал къыш ныгъышда.

КЪЫРАУ

Бу не сенир, тамаша?
Къайдама, къайдама мен?
Акъ жомакъгъа, ажашып,
чыгъыпмы къалгъанма мен?

Жаз башы, жашнай-чагъа,
жарты жолданмы къайтханды?
Элде терек бахчагъа
бюгече къырау къакъгъанды.

Тот тонун чюйре кийип,
жантайып тургъан гебен да
жанады, окъа кибик,
ол кёз къаматады энди.

Ийнаныргъа къыйынды бек,
тийре ариуду алай.
Жангыз ёсген эмен терек
акъды, тирменчи къартлай.

Бу не сейир, тамаша?
Къайдама, къайдама мен?
Акъ жомакъгъа, ажашып,
чыгъыпмы къалгъанма мен?

АГЪАЗЧЫКЪ

Къар хапучукъла къууа,
Аязчыкъ ойнайды.
Жилямукъ бетин жууа,
Агъазчыкъ жиляйды.

Ким эсе да бюгече
Жукъламай тургъанды,
Агъазчыкъны тончугъун
Алышындыргъанды.

Боз эди да тончугъу,
Чыммакъчыкъды энди.
Аны ким тешиндирип,
Ким кийиндиргенди?!



Девушка Гор
Эльбрусоид # Дата: 23 Дек 2008 23:57 [Отправить ЛС] [GIS]
Ответить Цитата [Translit] [Кириллица]


Бейбарс

Бизни ушагъыбызгъа къошулуб, сабийчиклеге билген назмуларыгъыздан, таурухладан айта турлугъугъузгъа ышанабыз!



Бейбарс
Эльбрусоид # Дата: 24 Дек 2008 10:36 [Отправить ЛС] [GIS]
Ответить Цитата [Translit] [Кириллица]


Таула Къызы, таулу сабийчиклеге эс бурмай ахыры да жарарыкъ тюйюлдю. Биз алагъа борчлулай турабыз. Мен къолумдан келгенни тартынмай, къыйнсынмай этерикме. Айтыр затым да барды. Биз тынгылы ушакъ этербиз деген умутлума. Бу ушакъгъа жазыучуларыбыз, устазларыбыз, ата-анала да къошулсала аламт боллукъ эди. Бу жумушну энди болжалгъа салыргъа чырт да жарарыкъ тюйюлдю. Ашхы кюнлю, Таула Къызы!



Девушка Гор
Эльбрусоид # Дата: 24 Дек 2008 10:43 [Отправить ЛС] [GIS]
Ответить Цитата [Translit] [Кириллица]


Бейбарс
Биз тынгылы ушакъ этербиз деген умутлума. Бу ушакъгъа жазыучуларыбыз, устазларыбыз, ата-анала да къошулсала аламт боллукъ эди.
Аламат сёзле! Да келигиз сагъыш этейик...



Бейбарс
Эльбрусоид # Дата: 24 Дек 2008 11:59 - Поправил: Бейбарс [Отправить ЛС] [GIS]
Ответить Цитата [Translit] [Кириллица]


Бир магъаналы затны юсюнден айтыргъа тийншли болуп турады. Ууакъ сабийлге айтырча жомакъларыбыз аздыла. Ала да ишленирге керекли болуп турадыла. Аууздан айтылгъан халкъ хазнабызны жыйгъан алимлерибиз, мен акъыл этгенден, жомакъларыбызны сабйилерибиз къыйынсынмай окъурча этерге керек эдиле. Сабий ана тилибизни ариулугъун, кючюн, жылыуун сезмесе, ангыламаса, окъугъан жомагъындан зауукълукъ алаллыкъ тюйюлдю. Биз сюргюнден къайтып келгенли ненча заман болду! Алай сабийлеге тийиншли бир дерс китап чыкъмагъанды. Кесибизбиз терс. Кесибиз кюрешебиз туугъан сабийлерибиз бла. Бу хал тюрленирге керекди. Битеу кючюбюзню сабий литературагъа слыргъа керкбиз! Болжал этмей. Эй, таулула, ушакъгъа къошулугъуз. Кесибиз этмесек, бизге бир киши да къайгъырлыкъ тюйюлдю.


Таулу сабйичикле, бу жомакъланы мен сизге жазгъанма. Окъугъуз. Жаратырсыз деп умутлума.

ЧУУ-ЧЕУЧЮК БЛА ЧУУ-ЧАУЧУКЪ

Чуу-Чеучюк бла Чуу-Чаучукъ деп эки тишханчыкъ татлы жашап болгъандыла. Чуучаучукъ Чуу-Чеучюкню кичиси эди.

? Чом, чом, чом терек,
Чуучеучюкге не керек?
Чом, чом, чом терек,
Чуучеучюкге сом керек.
Чурукъчу чомарт Чау-Ка,
Чурукъ керек Чуу-Чаугъа! ?

дегенди да, Чуу-Чеучюк къарындашына саудюгерчи Чау-Кадан къып-къызыл чурукъчукъла алып бергенди.

? Чум, чум, чум терек,
Чуучаучукъгъа не керек?
Чум, чум, чум терек,
Чуучаучукъгъа ун керек.
Чоюн бла билямукъ,?
Чуучеучюкгеди зауукъ! ?

дегенди Чуу-Чаучукъ да.
Билямукъ биширип, къарындашын сыйлагъанды. Сора экиси да былай айтып жырлагъандыла:

? Чуу, чуу, чуу ала,
Эки тишхан суу ала,
Гутча боза бишире,
Киштик башын тюшюре!
Тюшюре,
Тюшюре,
Киштик башын тюшюре!

Аланы жаз айтхан, жай айтхан, кюз айтхан, къыш айтхан жырчыкълары да бар эдиле.
Жаз:

Чабы-чабы, жаз келе,
Чагъа келе, баз келе.
Чуу-Чеу бла Чуу-Чаучукъ
Чарыкъ, чепкен кийсинле,
Чабып чыгъып, арбазда
Чюйке оюн этсинле! ?

деп жырлагъандыла, жанкъозла жыйгъандыла, чюйке ойнагъандыла.
Жай:

Чабы-чабы, жай келе,
Чаба-жорта, бай келе.
Чуу-Чеу бла Чуу-Чаучукъ
Чабыр, чепкен кийсинле,
Чалгъы чалып, дырынны
Гебен-гебен этсинле! ?

деп жырлагъандыла, чалгъы чалгъандыла, дырын жыйгъандыла.
Кюз:

Чабы-чабы, кюз келе,
Чомарт келе, тюз келе.
Чуу-Чеу бла Чуу-Чаучукъ
Чабыр, чепкен кийсинле,
Челеклери бла бир
Чеплеу къагъып келсинле! ?

деп жырлагъандыла, чеплеу къакъгъандыла, чертлеуюк жыйгъандыла.
Къыш а:

Чабы-чабы, къыш келе,
Чимдий-къаба, къыш келе.
Чуу-Чеу бла Чуу-Чаучукъ
Чабыр, тон да кийсинле,
Чеге-чеге-чегетде
Чана оюн этсинле! ?

деп жырлагъандыла, бузда хайнух бургъандыла, ашыкъ ойнагъандыла.

Бир эрттенликде Чуу-Чаучукъ къар кюрей тургъанлай, бир уллу, бир татлы чертлеуюк тапханды.

Чертлеуюк тапдым,
Чертлеуюк тапдым,
Уллу чертлеуюк,
Татлы чертлеуюк! ?

дегенди да, чертлеуюгюн тамата къарындашына бергенди:
? Къар кюреп бошасам, къол-бет жуууп, экибиз да ашарбыз,? деп, тышына чыкъгъанды.
Арып, ач да болуп келгенди да Чуу-Чаучукъ:
? Энди ашаргъа да боллукъду, чертлеуюкню чыгъар,? дегенди.
? Мен... мен, билмей, ашап къойгъанма,? деп къарындашы баштёбен болгъанды.
? Къар кюреген да ? мен, чертлеуюк тапхан да ? мен, жатхан а ? сен, ашагъан а ? сен! ? деп ачыуланнганды ол. ? Арабызны тёре айырсын, кел тёреге!

? Уялтма мени,
Жилятма мени, -

деп жалыннганды Чуу-Чеучюк, алай Чуу-Чаучукъ кечерге унамагъанды.
Была тёреге бара тургъанлай, алларына Тюлкюнай чыкъгъанды, эрнин-бурнун жалагъанды.
? Эй, жол болсун, къайрысыз кесигиз да? ? деп соргъанды Тюлкюнай.
? Тёреге барабыз!
? Не болгъанды, нек барасыз?
? Арбазыбызгъа терен къар тюшген эди да, мен къарындашымы аяп, кесим къар кюрей тургъанлай, бир уллу, бир татлы чертлеуюк табама. Сора: ?Къар кюреп бошасам, экибиз да бирге ашарбыз?,? деп, аны Чуу-Чеуге береме...
? Ыхы,? деди да Тюлкюнай тишханчыкълагъа жууугъуракъ турду. ? Сора уа, сора?
? Сора уа, алай айтып тышына чыгъама. Арып, ач да болуп юйге кирсем ? Чуу-Чеучюк черлеуюкню ашап тура. ?Къар кюреген да ? мен, чертлеуюк тапхан да ? мен, жатхан а ? сен, ашагъан а ? сен! - деп ачыуландым?, ? дегенлей, Тюлкюнай ?хап!? деп Чуу-Чеучюкню жутуп къойгъанды.
Тюлкюнай ?хап!? деп аны да къапханды. Алай Чуу-Чаучукъ Тюлкюнайны тамагъына тирелип, тырнакълап башлагъанды.
? Ой-ой! ? деп ойсурагъанды да Тюлкюнай ?апчхий!? ? деп чючкюргенди. Чуу-Чаучукъ аны тамагъындан чартлап чыкъгъанды да, къача барып, къар тюбюне киргенди.
Къар тюбюнден Чуу-Чаучукъну жалан да бурунчугъу къарай эди.
Тюлкюнай излей кетип, Чуу-Чаучукъну тапханды да:
? Бурунчугъунг къардан къарап эсе, жюйрюк аякъчыкъларынгы да бери чыгъар,? деп, татлы сёлешгенди.
Чуу-Чаучукъ аякъчыкъларын къардан къаратханды.
? Жюйрюк аякъчыкъларынгы, къара кёзчюклеринги къардан къаратды эсенг, къулакъчыкъ-ларынгы да бери къарат.
Чуу-Чаучукъ къардан къулакъчыкъларын да къаратханды.
? Жютю къулакъчыкъларынгы, къардан къаратды эсенг, сыртчыгъынгы, узун къуйрукъчугъунгу да кёргюзт,? деп тилегенди хыйлачы Тюлкюнай.
Чуу-Чаучукъ сыйдам сыртчыгъын, узун къуйрукъчугъун да къардан къаратханлай, Тюлкюнай Чуу-Чаучукъну биягъы ?хап!? деп къапханды. Чуу-Чаучукъ да биягъынлай Тюлкюнайны тамагъына тыгъылгъандыды, тырнагъанды, талагъанды.
- Ой-ой-ой! ? деп сынсыгъандыды Тюлкюнай. Биягъы ?апчхий!? ? деп чючкюргенди ол.
Чуу-Чаучукъ Тюлкюнайны аузундан чартлап чыкъгъанды да, аямай къачып барып, къар ?Къарындашыма ачыуланмасам, биз бу кюннгеми къаллыкъ эдик?,? деп жилягъанды ол.
Сора, къарындашына жаны ауруп, аны къутхарыргъа таукел болгъанды. Болгъанды да: ?Ёлсек да, бирге ёлейик?,? деп ызына айланнганды.
Ызын ызлап келген Тюлкюнайны кёрюп, Чуу-Чаучукъ огъурсуз-огъурсу
 
Ызын ызлап келген Тюлкюнайны кёрюп, Чуу-Чаучукъ огъурсуз-огъурсуз сёлешди:
? Эй, бюрчетон, айтчы бир, къарындашымы нек жутханса? Бусагъатдан бурнунга кирип, къанынгы ичейимми?!
Тишханчыкъны тюлкюге къычырып ким кёргенди?
Тюлкюнай Чуу-Чаучукъдан къачып бара, Чилла-Якъгъа тюбегенди.
? Кимден къачып бараса былай? ? деп сейирсингенди ол.
? Къой, сорма, къарындашым. Чуу-Чаучукъ бурнума кирип, къанымы ичерге айтады. -Чилла-Якъ, Чуу-Чаучукъ не эте тура эсе да, бир къарап кел,? деп тилегенди Тюлкюнай.
Чилла-Якъ Чуу-Чаучукъгъа учуп баргъанды да, аны ары-бери огъурсуз чаба, хар тешикге, хар тыгъырыкъгъа къарай айланнганын кёргенди.
? Чуу-Чаучукъ, не этесе, излегенингми барды? ? деп, соргъанды ол.
? Тюлкюнай къарындашымы жутханды. Мен аны бурнуна кирликме, къанын ичерикме!
Чуу-Чаучукъну халинден Аюб да къоркъар эди.
? Чуу-Чаучукъну кёрдюнгмю? ? деп соргъанды Тюлкюнай, Чилла-Якъ къона келгенлей.
? Хау, кёрдюм.
? Не эте эди, не айта эди?
? Жер къаза эди, таш-агъач ашай эди. ?Тюлкюню табарма, эшигин жабарма!? - дей эди.
? Ой, мен жарлы! Ой, мен харип! ? Тюлкю жилягъанды, жалыннганды:
? Чилла-Якъ, мени кёкге чыгъар, Чуу-Чаучукъдан къутхар, игилигинги ёмюрде да унутмам!
Чилла-Якъ Тюлкюнайны сыртына миндирип, кёкге чыгъаргъанды.
? Чилла-Якъ, Чуу-Чаучукъ не эте тура эсе да, энтда бир къарап кел,? деп тилегенди тюлкю.
Учуп келип, Чилла-Якъ Чуу-Чаучукъну къатына кьоннганды:
? Чуу-Чаучукъ, не эте тураса энди уа? - деп соргъанды.
? Тюлкюнайны кёкге къачхан хапары барды да, басхыч ишлей турама. Басхыч бла кёкге чыгъарыкъма да, тюлкюню тутарыкъма да, бурнуна кирликме да, къанын ичерикме!
? Чилла-Якъ, не кёрдюнг, не эшитдинг? ? деп жалыннганды Тюлкюнай, ол ызына къайт-ханлай.
? Чуу-Чаучукъ басхыч ишлей турады.
? Не-е-ек?
??Басхыч бла кёкге чыгъарыкъма да, Тюлкюнайны тутарыкъма да, бурнуна кирликме да, къанын ичерикме!? - дейди, - дегенди Чилла-Якъ.
Тюлкюнай, асыры къоркъгъандан, кёкден кетип, жерге тийгенди да: ?Ой-ой-ой!? ? деп къычырыкъ этди.
? Чыгъар бери къарындашымы!? Чуу-Чаучукъ огъурсуз-огъурсуз сёлешгенди.
Тюлкю аузун кенг ачханлай, Чуу-Чеучюк аны ичинден чабып чыкъгъанды. Тюлкюнай кеси уа, ахсай-ахсай, къачып, агъачха къутулгъанды.



Бейбарс
Эльбрусоид # Дата: 24 Дек 2008 12:33 [Отправить ЛС] [GIS]
Ответить Цитата [Translit] [Кириллица]


КЕСИНЕ ЖАНГЫ АНА ИЗЛЕГЕН ЖУБУРАН

Азау талада бир жуляуукъ, бир жагъынлы, бир жараусуз Жубу-Ранчыкъ жашагъанды. Ол Ана Жубуранны жангыз жашы эди. Ингирликде жатаргъа унамагъан, эрттенликде къобаргъа унамагъан, жиляп башласа, тохтай-тына билмеген бир къылыкъсыз, бир сейирлик.
Аны эки жырчыгъы болгъанды: Жарыкъ жырчыгъы бла Жагъынлы жырчыгъы.
Жарыкъ жырчыгъы былай эди:

? Жилек бер, жилек сюеме!
Житча бер, житча сюеме!
Жюзюм бер, жюзюм сюеме!
Жырна бер, жырна сюеме!
Жёрме бер, жёрме сюеме!

Жагъынлы жырчыгъы уа былай болгъанды:

? Жилекни жюжек ашады,
Житчаны гутча ашады,
Жюзюмню жюзгюч ашады,
Жырнаны турна ашады,
Жёрмени эрлен ашады!
Жёрмем, жаулу жёрмем,
Жёрмем, даулу жёрмем!

Бир кюн Жубу-Ранчыкъны жагъыны тутады да, кесин жерге-жерге тюйгенди. Анасыны жаны къуруп:

- Бузма былай кесинги,
Жаным, алтын кесегим,
Не керекди, айт? ?

деп, ариу-ариу сёлешгенди.

Жагъынлы Жубуранчыгъ'а:

? Сютбаш къошуп айраннга
Бушто этип бер манга-а-а! ?

деп жилягъанды, юсюн-башын талагъанды.

Ана Жубуран бушто этип, аны аллына салгъанды: ?Аша, аша, балам?,? деп, башын сылагъанды. Жагъынлы Жубу-Ранчыгъ'а буштосун бир жанына тюртгенди, хахайы тюзде журну, тауда жугъутурну юркютгенди.

? Ой, не болду биягъы,
Къуш балам, кёз чырагъым,
Не керекди, айт! ?

дегенди жарлы анасы,? сенден алгъа ёлейим, айт, не керек эсе да?

? Энди... Энди айрандан
Бер сютбашны айыры-ы-ып!

Ана Жубуран баласына сютбаш бушто этип келтиргенди:
? Аша, аша, балачыгъым, алтын къалачыгъым, къаймакъ да берейим, къурмач да къууурайым, жиляма ансы.
? Жюзюм сюеме сора уа, жилямай не этейи-и-им! Бушто уа кесинг аша!

? Жиляуукъ жиляйды,
Жилямукъ жалайды.
Жангыдан жиляйды,
Жангыдан жалайды,?

дегенди Ана Жубуран жагъынлы Жубу-Ранчыгъын уялтыргъа кюреше.
? Алаймыса?! Жиляуукъма сора? Кесиме жангы ана табалмазмы сунаса? ? деп, жагъынлы-чыкъ юйден къачып кетгенди.
Жагъынлы Жубу-Ранчыкъ, бара-бара Тюлкюнайгъа жолукъгъанды.
? Эй, жол болсун, ашхы улан! ? дегенди Тюлкюнай, ? къайры ахшы жолгъаса?
? Таныялмай турама, кимсе? Не ариу тонунг бары кесинги да!? деп, сейирсиннгенди Жубуранчыкъ.

? Тюлкюме мен, Тюлкюме,
Сары алтын тюклюме.
Тауукъ этле ашайма,
Зауукъ этип жашайма,?

деп жырлагъанды Хыйлачы Тюлкю,? сен а кимсе?
? Мен а Жубу-Ранчыкъма! Кесиме ана излей айланама.
? Жубуранчыкъса сора, семиз жубуранчыкъ, хи-и-хи, семиз жубуранчыкъ!
? Аллай бир неге къууандынг? ? дегенди жагъынлычыкъ, къоркъаракъ болуп.?


Сёзлеринги ушатмайма,
Тишлеринги жаратмайма,

алай нек къууандынг? ? дегенди ол биягъы.
? Къууанмай а? Бек къууандым. Сен кесинге ана излей айланаса да?
? Хау, кесиме жангы ана излей...
? Мен а кесиме бала излей жайылгъанма, сюе эсенг ? жашым бол да къал.

Къуу тёшекде жатарса,
Жаугъа, балгъа батарса.
Сюйгенинги ашарса,
Зауукъ этип жашарса!

? Сора сен мени жангы анамса?
? Хау, татлычыгъым, жангы ананг, жаппа-жангы!
? Алай эсе,? дегенди жагъынлы Жубуранчыкъ, кесин эрттен азыкъгъа жарашдырып,?

Жилек бер, жилек сюеме!
Житча бер, житча сюеме!
Жюзюм бер, жюзюм сюеме!
Жырна бер, жырна сюеме!
Жёрме бер, жёрме сюеме!

? Юйге барайыкъ да ? жилек да берейим, житча да берейим, жюзюм да берейим, биргеме жугъум да жокъду, кёресе да, жау гулмакчыгъым, эсе да ? жанчыгъым, ханчыгъым.

? Жилек бер, жилек сюеме, дейме да!
Житча бер, житча сюеме, дейме да!
Жюзюм бер, жюзюм сюеме, дейме да!
Жырна бер, жырна сюеме, дейме да!
Жёрме бер, жёрме сюеме, дейме да-а-а!

Ач болгъанма, ачдан ёлеме! ? деп хахайлагъанды Жагъынлычыкъ, кёзлерин къаты къысып къаты, тишчиклерин къыжылдатып.
Тюлкюнайны ахы къуругъанды, ашап къояды деп мардасыз къоркъгъанды.
? Бусагъат, балачыгъым, бусагъат, бир кесекчик тёз. ? Тюлкюнай, артха туракълай кетип, алай къачханды, алай да ? аягъы басханны кёзю кёрмей, алайдан думп болуп къалгъанды.
Жагъынлы Жубу-Ранчыкъ жаяу жолчукъну кетип бара, Бёрю-Бекге жолукъгъанды.
? Эй, жол болсун, ашхы улан! Къайры ахшы жолгъа бараса былай ашыгъып? ? дегенди Бёрю-Бек татлы къабынчыкъгъа къууанып.
? Таныялмай турама, кимсе? Не залим бойнунг барды кесинги да! ? деп сейирсиннгенди жагъынлычыкъ.

? Кёзтоймаз бёрюме мен,
Жанкъоймаз бёрюме мен!
Тауда, тюзде чабама,
Жетгеними къабама! ?

деп хырылдагъанды Бёрю-Бек. ? Сен а кимчиксе?
? Мен а Жубу-Ранчыкъма! Кесиме ана излей айланама.
? Жубуранчыкъса сора, семиз жубуранчыкъ, хи-хи-хи, семиз жубуранчыкъ.
? Аллай бир неге къууандынг? ? дегенди жагъынлычыкъ, къоркъаракъ да болуп.?


Сёзлеринги ушатмайма,
Тишлеринги жаратмайма,

алай нек къууандынг? ? дегенди ол биягъы.
? Къууанмай а? Бек къууандым. Сен кесинге ана излей айланаса да?
? Хау, кесиме жангы ана излей айланама.
? Мен а кесиме бала излей жайылгъанма, сюе эсенг ? жашым бол да къал.

Къуу тёшекде жатарса,
Жаугъа, балгъа батарса.
Сюйгенинги ашарса,
Зауукъ этип жашарса.

? Сора сен мени жангы анамса?
? Хау, балачыгъым, жангы анангма.
? Алай эсе,? дегенди жагъынлы Жубу-Ранчыкъ, кесин тюш азыкъгъа жараш-дырып,?

Жилек бер, жилек сюеме!
Житча бер, житча сюеме!
Жюзюм бер, жюзюм сюеме!
Жырна бер, жырна сюеме!
Жёрме бер, жёрме сюеме!

? Юйге барайыкъ да ? жилек да берейим, житча да берейим, жюзюм да берейим, биргеме жугъум да жокъду, кёресе да, татлы къабынчыкъ, эсе да ? татлычыгъым.

? Жилек бер, жилек сюеме, дейме да!
Житча бер, житча сюеме, дейме да!
Жюзюм бер, жюзюм сюеме, дейме да!
Жырна бер, жырна сюеме, дейме да!
Жёрме бер, жёрме сюеме, дейме да-а-а!

Ач болгъанма, ачдан ёлеме! ? деп хахайлагъанды жагъынлычыкъ, кёзлерин къаты къысып, тишчиклерин къыжылдатып.
Бёрю-Бекни ахы къуруп, ашап къояды деп, мардасыз къоркъгъанды.
? Бусагъат, татлычыгъым, бусагъат, бир кесекчик тёз! ? Бёрю-Бек, артха туракълай кетип, алай къачханды, алай да ? аягъы басханны кёзю кермей, алайдан думп болуп къалгъанды.
Жагъынлы Жубу-Ранчыкъ, жол ташха чёгюп, жиляй тургъанлай, юсюне Аюк чыкъгъанды.
? Нек жиляйса? Ким тийгенди жанынга? ? деп соргъанды ол.
? Сюйюпдамы жилярса ананг юйден къыстаса, Тюлкюнай алдаса, Бёрю-Бек алдаса-а-а...
? Ананг а юйден нек къыстагъанды? ? деп жарсыгъанды Аюк.
? Ке-ке-кесим къачып кетгенме-е-е...
? Анасындан къачхан бала боламыды да?

? Жилек бер, дегенме да,
Житча бер, дегенме да,
Жюзюм бер, дегенме да,
Жырна бер, дегенме да,
Жёрме бер, дегенме да,

и-хи-хи, анам а бушто бергенди,

Жилек сюеме мен а,
Житча сюеме мен а,
Жюзюм сюеме мена,
Жырна сюеме меен а,
Жёрме сюеме-е-е мен а-а-а...

? Тын, таным, тын, жиляма,? дегенди Аюк,? жилек да табылыр, наныкъ да табылыр, жиляма.
? Кесинге жаш этип алсанг а мени,? деп сагъайгъанды жагъынлычыкъ. ?

Къуу тёшекде жатар эдим,
Жаугъа, балгъа батар эдим,
Сюйгеними ашар эдим,
Зауукъ этип жашар эдим!

? Жагъын этме да, кел, таным, юйюнге элтейим, ананг тынгысыз болур.
? Кесинге жаш эт мени, ач болгъанма, ачдан ёлеме, кесинге жаш эт! ? деп тохтады жагъынлы Жубу-Ранчыкъ. Сора биягъы кёзлерин къаты къысып, тишчиклерин къыжылдата, хахай этгенди.
? Тын бусагъатдан, жагъынлы жаныуар!? деп ачыуланнганды Аюк. ? Къарачы сен мынга, бу адеп-къылыкъ билмеген халсизге! Элтип Ма-Мугъа берирме да, кюнюнгю кёргюзтюр!
Жагъынлы Жубу-Ранчыкъ къачып бара, Аюк ызындан:
? Жагъынынгы жолда къоя бар!? деп кюлгенди. Жагъынлычыкъ, чапханын бузмай, къачып юйлерине киргенди. Кирсе анасы:
? Балачыгъым, алтын бюртюкчюгюм, къушму алды сени, тюлкю азыгъымы болдунг? ? деп жиляй тура эди.
? Ана, аначыгъым, мен былайдама! Мени къуш да алмагъанды, тюлкю да ашамагъанды ?деп жагъынтычыкъ анасын къаты къучакълагъанды. ? Энди мен юйден къачарыкъ тюйюлме, башха ана да излерик тюйюлме, жиляма, аначыгъым.
? Жагъынлы жашчыгъым, жагъынлы жанчыгъым,? деп эркелетгенди Ана Жубуран баласын.
? Жагъынымы жолда къоюп келеме, бюгюнден башлап, мен жараулу, жарашыулу Жубу-Ранчыкъма,? деп былай жырлагъанды:

Жагъынымы жолда къойдум,
Ор-р-райда, ор-р-райда!
Жолда къойдум жагъынымы,
Ор-р-райда, ор-р-райда!
Аны жолда Тюлкю тапсын,
Ор-р-райда, ор-р-райда!
Бёрю тапсын аны жолда,
Ор-р-ра
 
йда, ор-р-райда!
Бёрю тапсын аны жолда,
Ор-р-райда, ор-р-райда!
 
Бейбарс
Ай Аллах разы болсун сенден. Къаллай бир излегенем белляула. ) бир эки ючюн азбар этеим ансы сабийге атлагъа джер джюген салайакъта джырны джырлай эриктирген болурма
 
ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН

ОКЪА БЁРК
Къарачай-малкъар халкъ жомакъ

Узакъдамы, жууукъдамы,
Жашаудамы, жомакъдамы,
Эртте-эртте, бек эртте
Чыпчыкъчыкъ жашап болгъанды,
Анасыча, танг эрттен
Чорбатдан жырлап болгъанды.

Ол жайны бир кюнюнде,
Жубана тургъанынлай,
Оймакъчыкъ тапды кюлде,
Жуууна тургъанынлай.

Башына кийди аны,
Къууанды, кёлге къарап.
Бёркчюгю кюнде жана,
Башлады былай жырлап:

?Ханны кийиз бёркю,
Мени окъа бёркюм!
Ханны кийиз бёркю,
Мени окъа бёркюм!?

Хан анымы эшитир,
Хан алаймы элгенир,?
Къалтырай эринлери:
? Ой, бери, бери, бери!

Тийре хахайдан толду:
? Атабыз, о не болду?! ?
Деп, жетди кичи жашы,
Ийнагъы, кёзю-къашы.

Ызындан таматасы,
Жапсарады атасын:
? Ким эсе да мен аны
Ичинде къоймам жанын!
Кер агъачха терк керирме,
Бир уруп, минг ёлтюрюрме!..

Терекге ау атдыла да,
Чыпчыкъчыкъны тутдула да,
Келтире келип аны
Зинданнга къамадыла.
? Асмакъгъа ас! ? деп ханны
Жашлары къадалдыла.

? Чыпчыкъгъа тауукъ ёлюм!
Ичейим шорпасындан.
Алайсыз кенгмез кёлюм! ?
Деди хан шапасына.

Шапаны жокъ амалы,
Чыпчыкъны бойнун тартды.
Билмей эдиле ала
Не кюн келлигин артдан.

Чыпчыкъчыкъ, къаны бара,
Жырлады бютюн жарыкъ:

?Аман къанымы кстердннг!
Аман къанымы кетердинг!?

Хан къычырыкъдан къырады,
Шапасын ашыкъдырады.

Чыпчыкъ а, тюгю бара:
?Аман тюгюмю кетердинг!
Аман тюгюмю кетердинг! ?
Дейди, ачыудан жара.
Чыпчыкъчыкъны къазаннга
Атдыла да, ол ханнга,
Сау тийрени сагъайтып,
Жырлады, былайайтып:

?Сууугъем да, жылы этдинг!
Сууугъем да, жылы этдинг!?

Къан чабып кёзлерине,
Шапасын тюеди хан.
Чыпчыкъны сёзлерине
Ачыудан кюеди хан...

Жарлы чыпчыкъчыкъ бишди,
Алтын табакъгъа тюшдю.

Хан аны, жангыз къабып,
Эндирди тамагъындан.
Жанына тынчлыкътабып,
Къарады табагъына.

Шорпадан да уртлады.
Къызарып уууртлары:
? Арыгъанма, бир кесек
Солуюм,? деди,? жатып.
Чыпчыкъчыкъ бютюн да бек
Жырлады былай айтып:

?Ханны ичинде уя этдим!
Ханны ичинде уя этднм!?
Амалсыз болуп, базыкъ
Хан хыны-хуну турду:
? Жашларым, бирер къазыкъ
Алыгъыз! ? деп буюрду...

Хан кекирди, чачыкъды,
Чыпчыкъчыкъ чартлап чыкъды.

Ой да, бош турама деп,
Чыпчыкъны урама деп,
Керилип кичи жашы
Сермегенди атасын.
Абзырап, ханны башын
Тешгенди таматасы.

?Ханны кюлкюлюк этдим,
Жашларын бедишлик этдим!
Ханны кюлкюлюк этдим,
Жашларын бедишлик этдим!?-

Деп, учуп кетди чыпчыкъ,
Ол батыр къанатлычыкъ.

1980
 
Бейбарс
Хурметли таулу жамауат!

Бусагъатлыкъ дунияда сабийлерибизни къадарлары бек уллу ишлерибизден бири болгъанын ангылап, алагъа БИЛЛЯЧА -САБИЙЛИК ДУНИЯСЫ деген бет ачаргъа кереклисин тюзге санагъанма.
Бу бетде таулу сабийле тиллерин кёллери бла сюер ючюн, билир ючюн не мадарла этерге кереклисин сюзе турлукъбуз, сиз ыразы эсегиз. Алайды да "БИЛЛЯЧА - САБИЙЛИК ДУНИЯСЫ" деген сабий бетге
жолунг болсун дейик.

ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН,
назмучу


Салам, Мурадин !

Этген муратларынгы Аллах берсин !
Ана тилге да, Ата Джуртха да таза иннет сабийликден башланады.
Таурухсуз-джомакъсыз сабийлик ол сабийликмиди ?
Аны айтханым - сабийни ангысы айнырына уллу болушлукъ этесе...
Таурух дуниясы бизни Тин Байлыгъыбызды, ол сабийликден биргенге болмаса, артда аны ангылагъан къыйын болады.
Огъурлу,керекли темады бу теманг.
Аллах онг берсин,эсен бол !

Сапар Ёзден. Басханстан. Турна Аууш.
 
ШАТ, салам алейкум. Бизге да бир кёрюнсенг а!

Бу ишни юсюнден айтырым а:болжалсыз ишлерибизден бири эди бу, алай, кесинг кёргенликден, ишибиз доюн тюйюлдю. Устазла, ата-анала, китап жаращдырыучула, алимле, назмучула... тири къатышырла бу ишге деп муратым алай эди. Не медет, анда-санда биреу къарагъан болмаса, иш жеринден тепмейди... Эки жыл бла жарымгъа жаланда жетеулен айтханды акъылан, окъугъан а - 436 адам. Болсада тюнгюлюрге керек болмаз. Сабий литературабызны отун ышыра-ышыра турмасакъ, ёчюлюп, кюлюн жел суууруп кетериги хакъды.
Ол а... Аны сагъыныргъа да къоркъама.

Аллах тюзетсин халкъыбызны, аны оноучуларын да.
 
Бейбарс, салам!

Мени анамы анасыны анасы Фердаус 115 жыл жашаб елгенди , Аллах жаннетли этсин, мени гитчеми гитчесин да тебретгенди. Бешик жырла айтыучу эди, кёб затха да юретгенеди бизни.
Бу биляча эсимдеди, ол сен билген 3 жыллыгъы болгъан туудугъума Маликагъа да юйретгенме айтыб айланады, кесинден гитчеге да юретирге кюрешеди.

Ой биляча биляча
Билячагъа чомача
Чём терекни бутагъы
Уллу бийни бичагъы

Бекден бекке билейме
Бектен къазак тилейме
Къазагъыма не керек
Къазагъыма къуш керек

Къушну урдум учурдум
Къабартыны кёчюрдюм.


Сау бол Мурадин, бу сен жазгъанланы да юретейим да, бир киргенде сангъа кёлден айтыр.

? Чуу, чуу, чуу ала,
Эки тишхан суу ала,
Гутча боза бишире,
Киштик башын тюшюре!
Тюшюре,
Тюшюре,
Киштик башын тюшюре!

? Тюлкюме мен, Тюлкюме,
Сары алтын тюклюме.
Тауукъ этле ашайма,
Зауукъ этип жашайма,?

? Кёзтоймаз бёрюме мен,
Жанкъоймаз бёрюме мен!
Тауда, тюзде чабама,
Жетгеними къабама! ?
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам