Translit
Къарачайда «маймулла»
01.03.2017
0
3214
Кюнчыгъыш джанында джашагъан миллетлени Джангы джылны белгилеўлери февраль айны экинчи джарымына тюшеди. Аланы 12-джыллыкъ «джаныўар тизимлери» 60 джылны ичинде алмашыныб келиўченди. Быйыл джылны (2016 дж.) белгиси «Къызыл маймул» деген атны джюрютеди. Къарачайны джыл къайтарыў адетинде – орузламасында – джюрюген 12 джаныўарны атлары къуру да бирча айтылынадыла. «Джаныўарла атлы» циклны белгилеў Ногъайны юсю бла келгенди Къарачайгъа, деген акъыл джюрюйдю. Анга шагъатлыкъгъа: «ийнек джыл» дер орнуна къарачай тилде «сыйыр джыл» деб айтыў джюрюйдю. «Маймул ат а къарачайлыланы ата-бабаларына, арабин, къачанлада келген болур?» – деген соруўгъа джуўаб табмакълыкъ къыйынды. Маймулла, не тюрлюсю да, джаныўарладыла, кеслери да, ким да билгенден, джылы джерледедиле. Бизни ата-бабаларыбыз джашаб келген джерледе ўа маймулла джерлеширча дараджа эсленмейди. Не фольклорда, не материаллада алагъа, ол бу халда да багъа-сый берилмейди. Алай а, мени Египетде «Патчахланы ёзенинде» (Долина царей) джаш фыргъаўунну, Тутанхамонну, къабыр сандыгъына къараўуллукъгъа бирча чёгелеб, къарышыб тургъан маймул суратла кёз туўрамдан кетмейдиле. Меджисуўну ийнам джолунда тынчлыкъны сакълыгъын белгилейдиле, деб хапар айта эди туристлеге хапарлаўчу.
...Къарачайда уа Маймул ат энчи адам ат болуб келгенди ХХ-чы ёмюрню ал джылларына деричин. Бюгюн-бюгече да лексикабызда «маймулланыб джюрютеди кесин», «маймулча тюрсюнюн къыйышдырыб» д.а.к. сёзтутушла тюбейдиле.
Миллетибизни материал культурасында орунланыб, эски тёнгертке мекямланы интерьерлеринде «джан», «орта» аркъаўларында «юйню маймуллары» деген ат бла ишленнген архитектура агъачлагъа айтылыннганды.
Аланы бир бёлек суратлары китабха хазырланнганлары бла хайырландырылмай къалгъандыла. Мени сартын, культурабызда ала эслениб, белгилениб къалсала дурус эди деб, кёлюме келеди.
Ибрагим Шаманов,
источник: "Къарачай" газет
Комментариев нет